Guliston davlat universiteti ishlab chiqarish texnologiyalari fakulteti oziq-ovqat texnologiyalari kafedrasi

Texnik glitserinni sifat ko‘rsatkichlari

Ko‘rsatkichlar	Glitserin navlari
	I	II	III
Glitserin miqdori, %, kam emas	86	86	78
Kul miqdori, %, ortiq emas	0.35	1.8	9.5
Uchmaydigan organik qoldiqlar miqdori, %, ortiq emas	0.85	2.0	4.0

ifat ko‘rsatkichlariga qarab ham glitserin I, II va III navlarda ishlab chiqariladi.
Organoleptik ko‘rsatkichlari bo‘yicha I va II nav xom glitserin tiniq, sirtida ko‘piksiz va och sariqdan to‘q jigarranggacha bo‘lishi kerak. III nav xom glitseringa ozgina xiraroq bo‘lishiga ruxsat etiladi, rangi esa jigarrangdan to‘q bo‘lmasligi lozim.
Fizik - kimyoviy ko‘rsatkichlari bo‘yicha xom glitserin 18 - jadvalda ko‘rsatilgan talablarga mos kelishi kerak.
Distillangan glitserinning olinishi.Distillangan glitserin texnik glitseringa nisbatan yuqori konsentratsiyaga (98 %) va sifatga ega.
Distillangan glitserin olishning ikki xil usuli ma’lum:

1. 
   texnik glitserinni distillyasiyasi
   
2. 
   glitserinli suvni ion almashinish usuli bilan tozalash so‘ngra bug‘latish.
   

Xom glitserinni aralashmalardan tozalash suv bug‘i bilan vakuum ostida
haydash orqali amalga oshiriladi. Toza glitserinni qaynash harorati 290⁰C ga teng. Bunday haroratda glitserin akrolein va turli kislotalar hosil qilib parchalanadi. Shuning uchun atmosfera bosimida distillyasiya jarayonini o‘tkazish glitserin sifatini yomonlashtiradi. Hozirgi vaqtda glitserinni distillyasiyalash 170-180⁰C da vakuum (15-20 mm simob ust) ostida olib boriladi. Glitserinni distillyasiyalash vaqtida hosil bo‘lgan bug‘ni sekin-asta yoki fraksiyali kondensatsiya qilinadi. Bunda havoli va suv yuzali kondensatorlar ishlatiladi. Bunda birinchi navbatda yuqori haroratda qaynovchi komponent - glitserin kondensatsiyalanadi, demak havoli kondensatordan so‘ng yuqori konsentratsiyali 98 % li glitserin olinadi.
Yuqori va 1-navli glitserin olish uchun distillyasiyalangan glitserin aktivlangan ko‘mir bilan oqlanadi (glitserin og‘irligiga nisbatan 0,25-0,75%). Oqlash jarayoni 2-3 soat davomida 80⁰C da olib boriladi.
Distillangan glitserinni oqlash.Oliy va I nav glitserin olishda mahsulot rangi va hidini yaxshilash, yog‘ kislotalar, murakkab efirlar, uchmaydigan organik qoldiq va mineral aralashmalar miqdorini kamaytirish maqsadida distillangan glitserin aktivlangan yog‘och ko‘miri bilan oqlanadi. Sarflanadigan aktivlangan ko‘mir miqdori chiqayotgan distillyatning sifatiga bog‘liq va u glitserin massasiga nisbatan 0,25-0,75% ni tashkil etadi. Oqlash jarayoni 80⁰C haroratda 2-3 soat davomida uzluksiz aralashtirish bilan olib boriladi va filtr-pressda ajratiladi. Kerak bo‘lganda standart talablarga mos keladigan Oliy va I navli glitserin olish uchun aralashtirgichga hisoblangan miqdordagi kondensat qo‘shib glitserin eritmasi 9,4 % gacha suyultiriladi.
Filtr-pressda ajralgan aktivlangan ko‘mir dastlab yuviladi, (alohida aralashtirgich yoki filtr- pressni o‘zida) so‘ng bo‘g‘latishga yo‘naltiriladi. Ishlatilgan aktivlangan ko‘mir tarkibidagi qoldiq glitserin miqdori 2% dan oshmasligi kerak. Ishlatilgan ko‘mir regeneratsiyadan so‘ng, ya’ni yaxshilab yuvish, 100-110°C da quritish va maydalashdan keyingina, qayta ishlatilishi mumkin.


19-jadval
Distillangan glitserinni sifat ko‘rsatkichlari

Ko‘rsatkichlar	Glitserin
	Dinamitli	Oliy nav	I-nav	II-nav
Glitserin miqdori, %, kam emas	98	94	94	88
Kul miqdori, %, ortiq emas	0,14	0,01	0,02	0,25
Uchmaydigan organik qoldiq miqdori, %, ortiq emas	0,1	0,02	0,04	0,25
Sovunlanish koeffitsienti 1 g glitseringa mg KOH, ortiq emas	0,7	0,65	Aniqlanmaydi

Distillanganglitserinasosiyfizik-kimyoviyko‘rsatkichlaribo‘yicha 19-jadvaldako‘rsatilgantalablargamoskelishikerak.