Гидромелиорация ишларини ташкил этиш ва технологиясининг умумий масалалари. Фан ривожининг тарихий тараққиёти

Асосий меъёрий ҳужжатлар.
Сув хўжалиги қурилиши мураккаб ва кенг қамровли комплекс бўлиб унда лойиҳадан иншоотни ишлаб чиқаришга топширишгача бўлган турли ишлар бажарилади. Ҳар қандай йирик иншоотларни яъни давлат аҳамиятидаги иншоотларни лойиҳасиз қуришга рухсат этилмайди. Шу сабабли иншоот қурилиши тўғрисидаги ҳар бир маълумот асосга, яъни меъёрий асосга эга бўлиши керак.
Мухандислик фанлари ва умуман илмда кўплаб масалалар борки улар математик масалалар каби ечилади. Масалан ҳажмни ҳисоблаш, юзасини топиш, оғирлик, сарф, солиштирма кўрсаткичлар ва бошқа тушунчалар борки у қандай сиёсат бўлишидан қатъий назар ўз мазмун – мохиятини ўзгартирмайди.
Сув хўжалиги қурилиши амалиётида умум иттифоқ, республика, тармоқ ва маҳаллий меъёрлардан фойдаланилган ва ҳозир ҳам уларнинг айримларидан фойдаланилмоқда.
Республика мустақиллигидан сўнг меъёрий ҳужжатлар ҳам янгиланиб келмоқда. Ўзбекистон Республикасида меъёрий ҳужжатларни кўриб чиқиш ва тасдиқлаш билан давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси шуғулланмоқда. Сўнги вақтга келиб “Шахарсозлик нормалари ва қоидалари”(ШНҚ) ишлаб чиқаришга жорий этилди. Масалан тупроқ ишлари учун ШНҚ 14.02.01.04 Тошкент 2005 чоп этилди. Лекин ундан гидромелиорация тизимида бажариладиган айрим ишлар учунгина фойдаланиш мумкин. Сув хўжалиги ва қурилишда кўпроқ қўлланиладиган айрим меъёрлар қуйида кўрсатилган.
СНиП 1.02.01-85. Лойиҳа ишлари тўғрисида
СНиП 1.03.03-85. Иншоот, бинолар, корхоналар
қурилишининг давомийлиги ҳақида.
ҚМваҚ 3.02.01-96. Ер ишларини бажариш тўғрисида;
ҚМваҚ 3.03.01-96. ч.1. Тузилмалар, жиҳозлар ва материалларга
смета баҳолари йиғиндиси.
ҚМваҚ 3.02.07-96 сб.7. Бетон ва темир бетон ишлар.
ҚМваҚ 3.05.37-96 Гидротехник иншоотлар бетон ва
темирбетон тузилмалари.
ШНҚ 4.02.01.04. Тупроқ ишлари
Кўрсатилган меъёрий ҳужжатларнинг ҳар бир ҳарфи ва рақамлари ўз мазмунига эга, масалан ҚМваҚ “қурилиш меъёрлари ва қоидалари”дир, 4 қисм тартиб рақами, 02 гурух тартиб рақами, 01 ҳужжат тартиб рақами ва 96 – тасдиқланган йили у йилнинг сўнги 2 та рақамидир, масалан 1996 нинг 96 си ёзилади.
Ҳар бир меъёрий ҳужжатдан фойдаланишда унинг кириш қисмида ундан фойдаланиш тўғрисида кўрсатмалар берилган. Масалан ҚМваҚ 3.02.01.-96 да грунт гурухи, ҳар хил шароит учун фойдаланишда қўлланиладиган коэффицентлар ва уларни қандай ишлатиш каби маълумотлар берилган.
Назорат саволлари:
1.Меъёрлар нима?
2.Меъёрларнинг турлари белгиланг?
3.Меъёрларнинг қурилишдаги аҳамияти қандай?
4. Меҳнат сарфи меъёри ва унинг таркиби хақида нимани биласиз?
5. Машина вақтини қандай меъёрланади?
6. Қурилиш жараёни ва иш вақтини тадқиқот қилиш нима?
7. Маълумотларни статистик ишлови нима?
8.Материаллар ва ресурслар сарфи меъёри нима?
9.Қурилиш материалларини қандай меъёрланади?
10.Қурилишда материалларга (ресурсга) бўлган талабни қандай аниқланади?
11.Меъёрий ҳужжатлар қайси ташкилот томонидан ишлаб чиқарилади ва тасдиқланади?
12.Қурилиш – монтаж ишларида кўп ишлатиладиган меъёрий ҳужжатлар тўғрисида нимани биласиз?
13.Меъёрий ҳужжатларнинг қандай турлари мавжуд?
14.Қурилиш муддатини қайси меъёрий ҳужжат бўйича аниқланади?