Гидромелиорация ишларини ташкил этиш ва технологиясининг умумий масалалари. Фан ривожининг тарихий тараққиёти

2-маъруза: ГТИ ва НСларни реконструкциялашда ер ишларини бажариш. Грунт иншоотларининг турлари. Грунтларнинг қурилиш хоссалари.
Режа:

1. 
   Грунт иншоотларининг турлари.
   

2. Ер ишлари хажмларини хисоблаш. Грунт массаларининг мувозанати.
3. Грунтларни қурилиш хоссалари.

Адабиётлар:

1. 5-, 6-, 4-, 20-, 21- адабиётлар.
Калитли сўзлар: Котлован, ҳандақ, карьер, захира, уюм, кавальер, ариқ (кювет)


2.1. Грунт иншоотларининг турлари
Барча тупроқ иншоотлар қазилмалар ва кўтармаларга бўлинади. Қазилмаларга ер остидаги сиртдан пастда жойлашган иншоотлар (2.1-расм, а, б, д, к), кўтармаларга – ер остидаги сиртдан юқорига грунт тўкиш йўли билан қуриладиган иншоотлар (2.1-расм, е, ж, з, и, л) киради. +исман қазилмада, қисман кўтармада жойлашган грунтдан қурилган иншоотлар, агар қазилма каттароқ бўлса, ярим қазилмалар қаторига (2.1-расм, в), агар кўтарма каттароқ бўлса, ярим кўтармалар қаторига (2.1-расм, г) киради.
Қазилманинг вазифасига қараб иншоотларнинг бир қисми хисобланадиган кесимли (ишга оид) қазилмалар ва кўтарма иншоотларни қуриш учун грунт олинадиган кесимсиз қазилмалар (карьерлар, резервлар) фарқланади. Мавжудлик муддатига кўра доимий ёки қурилиш ишларини амалга ошириш даврида фойдаланиш учун мўлжалланган вақтинчалик тупроқ иншоотлар фарқланади.
Кўтармалар икки хил: профилли (сифатли) ва профилсиз бўлади. Режада белгиланган ўлчамларга мувофиқ, грунтни зарур зичлик, мустахкамлик, сув ўтказмаслик, статик чидамлиликка эга бўладиган тарзда шиббалаш йўли билан қуриладиган барча кўтармалар профилли кўтармалар қаторига киради.
Қазилмалардан олинган ва ишлатилмаган грунт тўкилган жойларда профилсиз кўтармалар (уюмлар, қазальерлар) хосил бўлади.
Илгари қазилган чуқурлар ёки табиий ўралар ва ботиқларни қайта тўлдириш хам кўтармаларга киради. қайта тўлдириш сунъий шиббалаш йўли билан ёки шиббаламасдан амалга оширилиши мумкин.
Котлован – бу табиий ёки сунъий кундузги юзадан пастдан сунъий иншоот қуриш учун мўлжалланган вақтинчалик профилли қазилма.
Хандақ - қувур йўллари, кабеллар, дренажлар ўтказиш, тасмасимон пойдевор қуриш учун мўлжалланган вертикал ёки тик деворли тасмасимон узунликдаги қазилма.
Карьер – фойдали қазилмалар, шу жумладан кўтарма тупроқ иншоотлари учун грунт очиқ усулда қазиб чиқариладиган қазилма.