Геология ва геоинформацион тизимлар факультети геология кафедраси тошкент-2022

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ДАВЛАТ ГЕОЛОГИЯ МИНЕРАЛ РЕСУРСЛАР ҚЎМИТАСИ
ГЕОЛОГИЯ ФАНЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
Масалан, кўтарилиш гипотезаси ўз диққат марказини тоғлар кўтарилиш ва улар билан боғлиқ чўкишларга қаратган, лекин бурмаланиш жараёнларини тушунтириб бермаган. Контракция гипотезаси, аксинча бурмаланиш жараёнларини қониқарли равишда талқин этган ва бу йўналишда маълум ютуқларга эришган, лекин бурмаланиш ва магматизмга боғлиқ бўлмаган кўтарилишлар изоҳсиз қолган.
Пульсация гипотезаси контракция гипотезасини тўлдиришга интилган, яъни Ер тарихида сиқилиш ва кенгайиш эпохалари навбатланиши, грабенлар ҳосил бўлиши, геосинклиналлар шаклланишини ва базальт магмаларининг оқиб чиқишларини тушунтиради, лекин пульсация механизми, бир вақтнинг ўзида сиқилиш ва кенгайиш бўлиб ўтишларини ҳисобга олмаган.
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ДАВЛАТ ГЕОЛОГИЯ МИНЕРАЛ РЕСУРСЛАР ҚЎМИТАСИ
ГЕОЛОГИЯ ФАНЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
Ернинг кенгайиш гипотезаси биринчи бўлиб ёш океанларнинг ҳосил бўлишини қониқарли равишда тушунтириб берди, лекин қадимги океанлар ва шу билан биргаликда бурмаланган, бурмали-қопламали минтақалар мавжудлигини етарли даражада тушунтириб бера олмаган. Ерни геологик тарихида Ер кенгайиши гипотезаси ҳам уларни тушинтиришга қодир бўлмаган. Ротацион гипотеза ҳам фақатгина планетар тизимдаги ёриқлар ва дарзликларни пайдо бўлишини тушунтирган.
Кейинчалик ҳақиқатга яқини А.В.Вегенернинг материклар дрейфи гипотезаси бўлиб чиқди, шунда ҳам мазкур гипотеза дрейфнинг ишонарли механизмини тақдим эта олмаган. Лекин аср бошларида бундай механизм австралиялик геолог О.Ампфефер, немис геофизиги О.Швиннер ва қатор олимлар томонидан таклиф этилган.
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ДАВЛАТ ГЕОЛОГИЯ МИНЕРАЛ РЕСУРСЛАР ҚЎМИТАСИ
ГЕОЛОГИЯ ФАНЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
Улар уни Ер пўсти тагидаги оқимлар билан боғлаган. Кейинроқ голландиялик геофизик Ф.Венинг-Мейнес британиялик А.Холмс ва америкалик Р.Григгулар 20-йиллар охирида 30-йиллар бошларида материклар дрейфини конвекция билан тушунтириб замонавий мобилизмни-плиталар тектоникасини олдиндан айтишган.
Лекин шу йилларда бундай нуқтаи назарларни исботлайдиган маълумотлар бўлмаган, кўпчилик геологлар ва геофизиклар учун ғайри табиий туюлган, 30-50-йилларда чуқурликдаги дифференциация ва улар билан боғлиқ кўтарилишлар ва чўкишлар, мантия моддаларининг дифференциацияси натижасида енгил маҳсулотлар юқорига кўтарилиши каби фикрлар ҳукм сурган.