Геология ва геоинформацион тизимлар факультети геология кафедраси тошкент-2022

ГЕОЛОГИЯ ФАНЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
Мазкур жараён биринчи бўлиб америкалик геолог Г.Хесс ва геофизик Р.Дитц томонидан таърифланган ва у океан таги спрединги номини олган (спрединг-тарқалиш, кенгайиш маъноларини англатади).
Мазкур ғояни ривожлантириб америкалик геофизиклар Д.Хейртцлер ва бошқалар кайнозой группаси ва бўр системасининг иккинчи ярмини ўз ичига олувчи биринчи магнит аномалияларининг даврий жадвалини ишлаб чиқди. Америкалик геолог Г.Менард Тинч океанда ўрта-океан тизмаларини кесиб ўтувчи улкан Ер ёриқларини аниқлаган, канадалик геофизик Д.Т.Вилсон эса, улар ёриқларнинг алоҳида туркумини ташкил этишини қайд қилган ва уларни трансформ деб атаган.
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ДАВЛАТ ГЕОЛОГИЯ МИНЕРАЛ РЕСУРСЛАР ҚЎМИТАСИ
ГЕОЛОГИЯ ФАНЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
1968 йил америка кемаси «Гломар Челленджер» дан чуқур сув тагида бурғулаш ишлари бошланган ва қудуқлар биринчи профилларидан Жанубий Атлантикада олинган маълумотлар океан пўсти ёши, дастлаб тахмин этилган магнит аномалиялари ёши билан мос келишини ва ўрта тизмалар марказидан узоқлашган сари ёши ортиб бориши аниқланган.
Спрединг жараёни мавжуд эканлигини сув остига тушуриладиган аппаратлар ҳам тасдиқлади. Улар ёрдамида рифт зоналари марказларида инкор қилиб бўлмайдиган чўзилиш излари кузатилган ва Дж.Т.Вилсоннинг трансформ ёриқлар ҳақидаги фикрлари тўғрилиги аниқланди.
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ДАВЛАТ ГЕОЛОГИЯ МИНЕРАЛ РЕСУРСЛАР ҚЎМИТАСИ
ГЕОЛОГИЯ ФАНЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
Кейинчалик плиталар яқинлашуви зоналари ҳам ўрганила бошланди, натижада бир плитанинг бошқа плита остига сурилиб кириши ҳақидаги фикрлар ҳам тўғрилиги ҳақида маълумотлар тўпланди.
Плиталар тектоникаси мавжудлиги ҳақидаги учинчи тоифадаги далилларни космик геодезия берди. Жумладан, плиталар бир-бирига нисбатан горизонтал ҳаракатланиши ва йўл-йўл магнит аномалиялари асосида башорат қилинган ҳаракатлар умумий белгилари ва тезликлари мос келганлигини айтиш мумкин.
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ДАВЛАТ ГЕОЛОГИЯ МИНЕРАЛ РЕСУРСЛАР ҚЎМИТАСИ