Геология ва геоинформацион тизимлар факультети геология кафедраси тошкент-2022

ГЕОЛОГИЯ ФАНЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
Коллезия жараёнининг намоён бўлиши
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ДАВЛАТ ГЕОЛОГИЯ МИНЕРАЛ РЕСУРСЛАР ҚЎМИТАСИ
ГЕОЛОГИЯ ФАНЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
Спрединг жараёнининг намоён бўлиши
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ДАВЛАТ ГЕОЛОГИЯ МИНЕРАЛ РЕСУРСЛАР ҚЎМИТАСИ
ГЕОЛОГИЯ ФАНЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
Ер тарихини босқичма-босқич тиклашда, ҳар бир босқични ўзига хос хусусиятларини ўрганишда, даврийлаштириш масалалари алоҳида муаммо бўлиб келган. Фиксизм ҳукмрон бўлган вақтларда, асосан, ер қобиғини, уни (ерни) энг юқори қисми тарихи ҳақида фикр юритилган ва фақат ушбу пўстни ривожланиши тадқиқ қилинган.
Бу даврда асосан геосинклиналларни тарқалиши, босқичлари, уларни бир биридан ажратиб турган танаффуслар, бурмаланиш жараёнлари ўрганилган. Бу тадқиқотлар ўз вақтида катта аҳамиятга эга бўлган, улар натижасида олинган маълумотлар ўз аҳамиятини ҳозиргача сақлаб қолган, аммо уларни ўзаро қиёслаш, Ерни ягона жисм тариқасида ўрганиш имкониятини бермаган.
Шу нуқтаи назардан, Ерни геологик тарихини тиклашда ягона тамойилларни яратиш, уни тарихини даврийлаштириш масалалари энг мураккаб ва оғир муаммолар сирасига киради.
Маълумки, тектоник ҳаракатлар Ер тарихининг деярли ҳамма босқичларида содир бўлиб келган. Баъзи вақтларда бу ҳаракатлар кучайган, баъзи вақтларда камайган, аммо тўхтаб қолган эмас, балки ҳаракатларнинг шакли ўзгарган.
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ДАВЛАТ ГЕОЛОГИЯ МИНЕРАЛ РЕСУРСЛАР ҚЎМИТАСИ
ГЕОЛОГИЯ ФАНЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
Ҳилма-хил геологик ҳодиса ва воқеалар ўзига хос маҳсулотлар яратган (формация, комплекслар). Бу ҳосилалар бир биридан жуда катта фарқ қилади ва ҳеч қачон, ҳеч қаерда бири иккинчисини қайтармаган. Бу хулосани бир қатор мисоллар билан изоҳлаш мумкин.
Масалан, анортозит каби формациялар фақат протерозой ёки архей даврига мансуб, «кулранг гнейслар» ҳам архейда учрайди. Кўмир, нефтъ конлари фақат маълум вақтлардагина ҳосил бўлади. Демак, Ерни геологик тарихида бетакрор ҳодисалар, жараёнлар, унинг тарихини асосий хусусиятини ташкил қилади.
Айни бир вақтда, Ер тарихида тектоник ва магматик жараёнлар маълум даражада геодинамик цикллар ҳосил қилади. В.Е.Хаинни фикрича эволюциянинг энг йирик босқичлари Д.Вильсон циклларига тўғри келади. Ҳар бир бундай босқич қитъани парчаланиши, янги океанларнинг пайдо бўлиши, уларнинг бекилиши билан белгиланади ва, ниҳоят, янги қитъа шаклланиши якунланади.