Геология ва геоинформацион тизимлар факультети геология кафедраси тошкент-2022

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ДАВЛАТ ГЕОЛОГИЯ МИНЕРАЛ РЕСУРСЛАР ҚЎМИТАСИ
ГЕОЛОГИЯ ФАНЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
Оддийроқ қилиб айтганда Вильсон цикллари қуйидаги жараёнларни ўз ичига олади: рифтогенез  океаногенез (спрединг)  субдукция  коллизия. Коллизия жараёнларидан сўнг янги қитъа пайдо бўлади. Ерни геологик тарихида ушбу янги қитъалар қуйидагилар: Пангея-0, Пангея-I, Родиний, Пангея-II. Ўз навбатида Вильсон цикллари, бизга анчадан бери маълум бўлган. Бертран цикллари: байкал, каледон, герцин ва киммерий бурмаланиш даврларига тўғри келади.
Юқорида қайд қилинган Вильсон цикллари жуда катта вақтни эгаллайди (150-250 млн.йил). Ва ниҳоят, ҳар бир ҳудуддаги океанларнинг ривожланишида ўзига хос «кичик» цикллар (Г.Штилле цикллари) мавжуд. Улар 15-20 млн.й ўз ичига олади.
Юқорида айтганимиздек, Ернинг геологик тарихи кетма-кет содир бўлаётган катта-кичик воқеа ва ҳодисалардан иборат. Уларни ажратиш, аҳамияти бўйича таснифлаш, умумий кетма-кетликни яратиш - ҳали ечилмаган масалалар қаторига киради. Шунинг учун ҳам барча тан олган, илмий жиҳатдан асосланган, даврийликни яратиш ҳозирча ҳам мураккаб кечмоқда.
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ДАВЛАТ ГЕОЛОГИЯ МИНЕРАЛ РЕСУРСЛАР ҚЎМИТАСИ
ГЕОЛОГИЯ ФАНЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
Литосфера плиталарнининг умумий ҳолати
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ДАВЛАТ ГЕОЛОГИЯ МИНЕРАЛ РЕСУРСЛАР ҚЎМИТАСИ
ГЕОЛОГИЯ ФАНЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
Литосфера плиталарнининг умумий ҳолати
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ДАВЛАТ ГЕОЛОГИЯ МИНЕРАЛ РЕСУРСЛАР ҚЎМИТАСИ
ГЕОЛОГИЯ ФАНЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
Япон олими С.Маруяма Ернинг геологик тарихида қуйидаги асосий воқеаларни белгилайди:
1. Ернинг 4,56 млрд.йил аввал туғилиши. Ер ибтидоий, бирламчи моддасининг қуюқлашиши (аккрецияси). Планетазималларнинг ер юзасига урилиши, бирламчи модданинг гравитацион сараланиши натижасида унинг содда қаватлари ҳосил бўлган. Бу жараёнлар натижасида ҳосил бўлган энергия ҳисобига бирламчи магматик ҳавза яратилган.
2. Ниҳоятда улкан астероид билан тўқнашиш натижасида 4,54 млрд.йил аввал ер моддасининг ажралиши
3. Ер моддасининг дифференциацияси бошланади (4,3 млрд.йил). Ибтидоий астеносферани ҳосил бўлиши. Бу турдаги астеносферанинг 50-80% қисми юқори ҳарорат натижасида эриган ҳолда бўлиши мумкин ва дифференциация жараёнлари содда базальт-коматиит ер қобиғини ва бирламчи мантияни ташкил қилган. Бу давр адабиётларда «Ой босқичи» номи билан маълум.