Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

Savol va topshiriqlar
1. FTI ning jahon xo‘jaligiga ta’siri nimalarda o‘z ifodasini topdi?
2. Hudud omili xo‘jalikning hududiy tarkibiga qanday ta’sir qiladi?
3. Iqtisodiy-geografik o‘rin, tabiiy resurs va transport omillari xo‘jalikning hududiy 
tarkibida qanday o‘zgarishlarga sabab bo‘ladi?
4. Mehnat resurslari omiliga baho bering.
5. Boshqa omillarning o‘rni va ahamiyatini baholang.
16-§. Jahon xo‘jaligi tarmoqlari geografiyasi
Tayanch iboralar
sanoat, qishloq xo‘jaligi, transport, ishchi-xizmatchilar, yoqilg‘i-energetika sanoati, 
og‘ir sanoat, yengil sanoat, oziq-ovqat sanoati.
Umuman, xo‘jalik tarmoqlari iqtisodiy va ijtimoiy geografiyaning eng 
asosiy mavzusi hisoblanadi. Xususan, bu eng yirik mavzu jahon moddiy ishlab 
chiqarishining sanoat, qishloq xo‘jaligi, transport tarmoqlarini va ular bilan uzviy 
bog‘liq bo‘lgan xalqaro iqtisodiy aloqalar sohalarini qamrab oladi. Bu mavzularni 
o‘rganish bilan o‘quvchi har bir xo‘jalik tarmoqlarining jamiyat hayotida tutgan 
o‘rni, rivojlanishi va joylashishi xususiyatlari, ularning atrof-muhitga ta’siri 
haqida atroflicha tushuncha oladi.
Sanoat – moddiy ishlab chiqarishning yetakchi tarmog‘idir. U har qanday 
xo‘jalik tarmoqlarining rivojlanishini ta’minlab berish xususiyatiga ega.
Jahonning barcha sanoat tarmoqlarida 450 mln. dan ziyod ishchi va xodimlar 

---

63
ishlaydi. Sanoatda band ishchi-xizmatchilar soniga ko‘ra Xitoy (64 mln. kishi), 
AQSH (26 mln. kishi) va Rossiya (20 mln. kishi) yetakchilik qiladi. Oxirgi yuz 
yillikda sanoat ishlab chiqarishining hajmi jahonda 100 baravardan ortiq o‘sdi, bu 
o‘sishning 3/4 qismi XX asrning ikkinchi yarmiga – FTI davriga to‘g‘ri keladi. 
Mavjud sanoat tarmoqlari rivojlanish davri va ahamiyatiga ko‘ra uch guruhga 
bo‘linadi.