Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

hududiy konsentratsiyalashish omili.
Ishlab chiqarishning hududiy konsen-
tratsiyalashishi – bu uni ma’lum bir joyda to‘planishini, jamlanishini anglatadi. 
Ishlab chiqarish kuchlarining konsentratsiyalashishi mah sulot tannarxini pasay-
tirishga, samaradorligini oshirishga hamda fan-texnika yutuqlarini ishlab chi-
qarishga tez joriy etishga imkon beradi.
Hududiy konsentratsiyalashish geografik mehnat taqsimotiga juda katta ta’sir 
ko‘rsatadi. Bu haqda XX asrning boshidayoq nemis olimi A. Veber o‘zining 
mashhur «Sanoat standartining nazariyasiga oid» deb nomlangan kitobida batafsil 
ma’lumot bergan edi.
FTI davrida hududiy konsentratsiyalashishning harakatlantiruvchi kuchi 
o‘zgardi. U endi, asosan, ixtisoslashish jarayoni bilan bog‘liq holda amalga osha 
boshladi. Undan tashqari, iqtisodiy-geografik o‘rin, axborotlar tizimi konsen-
tratsiyalash i shining hududiy shakllari ham o‘zgardi. Ilgari bular qatorini sanoat 
punktlari, markazlari, tugunlari va rayonlari tashkil etgan bo‘lsa, hozirgi vaqtda 
yuqoridagilar bilan bir navbatda, sanoat-port majmualari, sanoat parklari va 
boshqalar vuju
dga keldi.

---

61
Sanoat-port majmualari Temza, Reyn, Rona, Dunay, Elba, Oder, Visla 
daryolarining estuariyalari hamda manbalarida tashkil etildi. Shulardan eng 
yiriklari qatoriga Rotterdam, Nyu-York, Filadelfiya, Baltimor, Tokio, Iokagama 
va boshqalar kiradi. Konsentratsiyalashishning «sanoat parki» deb nomlangan 
shakli FTI bilan uzviy aloqador bo‘lib, aslida hududiy dekon sentratsiyalashish 
jarayoni natijasidir. Sanoat parki – bu hududning korxo nalarni joylashtirish uchun 
mo‘ljallangan qulay qismidir. Sanoat parklari rivojlangan mamlakatlarda keng 
tarqalgan. Sanoat parklari ishlab chiqarishning hududiy konsentratsiyalashuv 
darajasi o‘ta salbiy oqibatlarga olib kelayotgan hududlarda barpo qilinmoqda. 
Hozirgi vaqtda ana shu xususiyatlar hisobga olingan holda minikorxonalar, 
mini GES lar va boshqa atrof-muhitga kam zarar ko‘rsatuvchi ishlab chiqarish 
obyektlarini barpo qilishga katta e’tibor qaratilmoqda.