Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

Kibernetika 
boshqarish, ya’ni axborotlarni olish, saqlash, uzatish 
va qayta ishlash fani bo‘lib hisoblanadi. Kibernetika – grekcha so‘z bo‘lib,
 
«yo‘lboshchi»
, 
«yo‘l boshqaruvchi»
ma’nosini anglatadi.
Hozirgi vaqtda yangi axborotlashtirilgan sivilizatsiya haqida so‘z yuri-
tilmoqda. Axborotlashtirish va boshqarishning rivojlanishi bo‘yicha hozirgi 
vaqtda AQSH tengi yo‘q mamlakat hisoblanadi. Yaponiya, Kanada, Shvetsiya, 
Ispaniya, Avstraliya, Koreya Respublikasi AQSH dan keyingi o‘rinlarda 
turadi.
4 – A. Qayumov, i. safarov, M. tillaboyeva

---

50
Amaliy ish
1. Asosiy yo‘nalishlarni daftaringizga yozib olib, tahlil qiling.
2. O‘zbekistonda fan va ishlab chiqarishning o‘zaro ta’siri qaysi yo‘nalishlari bo‘yicha 
yaxshi rivojlangan?
Savol va topshiriqlar
1. Fan va ishlab chiqarish rivojlanishining olti muhim yo‘nalishi qaysi mamlakatlarga 
xosligini xaritada ko‘rsating.
2. Yo‘nalishlarning kelib chiqishi va chuqurlashishida asosiy rol o‘ynagan omillarni 
baholang.
3. FTI ning chuqurlashishida boshqarish qanday ahamiyat kasb etadi?
4. Kibernetikaga xos xususiyatlar va imkoniyatlar to‘g‘risida so‘zlab bering.
5- mavzu. Jahon xo‘jaligi
13-§. Jahon xo‘jaligining rivojlanishi
Tayanch iboralar
Jahon xo‘jaligi, kishilik jamiyati, tarmoqlar geografiyasi, geografik mehnat 
taqsimoti, milliy xo‘jalik, xalqaro iqtisodiy integratsiya, aholi bandligi.
Jahon xo‘jaligining shakllanish jarayoni amalda kishilik jamiyatining jami 
tarixini o‘z ichiga oladi. Chunki u ishlab chiqarish kuchlarining necha ming 
yillar davomidagi evolutsiyasining natijasidir. Jahon xo‘jaligining shakllanishi 
va rivojlanishi jarayonlarini o‘ziga xos xususiyatlar bilan ifodalanuvchi ayrim 
bosqichlarga taqsimlash mumkin. Birinchi va eng uzoq davrni o‘z ichiga 
olgan jahon xo‘jaligi belgilari va regional xususiyatlari shakllana boshlagan 
bosqich buyuk geografik kashfiyotlar davrigacha davom etgan. Buyuk geografik 
kashfiyotlar natijasida xalqaro savdo Yevropa va Osiyodan keyin Yer sharining 
boshqa regionlarini ham qamrab oladi. Regionlar o‘rtasida mahsulotlarni ayir-
boshlash jahon bozorini vujudga keltiradi. Ushbu bozor transport rivojlanishi 
munosabati bilan yana ham kengaydi, chunki dengiz transporti barcha mate-
riklarni birlashtirishga imkon berdi. Jahon xo‘jaligi XX asr arafasida to‘la-to‘kis 

---

51
shakllanib bo‘ldi hamda mazkur asrning birinchi yarmida uning rivojlanishi ayrim 
hududlarni qamrab olish hisobiga amalga oshdi.
Jahon xo‘jaligi iqtisodiy kategoriyadir, chunki uning to‘g‘risidagi tushun cha 
ijtimoiy mehnat taqsimoti tushunchasi, xo‘jalik aloqalarining baynal milallashishi 
hamda xalqaro iqtisodiy integratsiyalanishi bilan aloqadordir.
Jahon xo‘jaligi geografik kategoriya bo‘lib, u 3 yo‘nalishda tadqiq etiladi:
1. Jahon xo‘jaligining umumiy geografiyasi.
2. Uning tarmoqlari geografiyasi.
3. Yirik regionlar va subregionlar geografiyasi.
Jahon xo‘jaligining shakllanishi va rivojlanishida xalqaro geografik mehnat 
taqsimotining o‘rni va ahamiyati beqiyosdir.