Ekologiyaning qisqacha rivojlanish tarixi

ATMOSFERA HAVOSINING EKOLOGIK AHAMIYATI
Atmosfera havosi Yerning ma’lum qobig‘i sifatida hayot uchun 
nihoyatda muhim hisoblanadi. Atmosfera havosi temperaturaning 
keskin o‘zgarishi va ultrabinafsha nurlarning tushishi oldini oladi, 
o‘simliklarda boradigan fotosintez protsessini karbonat angidrid va 
nafas olish uchun kislorod bilan ta’minlaydigan man’ba hisoblanadi. 
Bundan tashqari, u temperatura va yorug‘lik tarqalishini o‘zgartirib, 
o‘simliklarga bilvosita ta’sir ko‘rsatadi. Nihoyat, chang donachalari, 
sporalar, urug‘lar va mevalar tarqaladigan muhit hisoblanadi. 
Atmosferaning gaz tarkibi deyarli doimiy bo‘ladi. Yerning 
deyarli barcha kenglik zonalarida va vertikal mintaqalarida, 
o‘simliklar tarkalgan eng yuqori chegaragacha quruq havoning 
tarkibi quyidagilardan: 78,1% azot, 21% kislorod, 0,032% karbonat 
angidrid, 0,9% argon va vodorod izlaridan iborat bo‘ladi. Lekin 
boshqa tarkibiy qismlar ham bo‘lib, vaqtga va joyiga qapab, ularning 
o‘zaro nisbati keskin o‘zgarib turadi. Bularga ammiak, sulfat (IV)-
oksid, o‘simliklardan ajraladigan gazsimon xushbuy moddalar, 
chang, tutun zarrachalari, mikroorganizmlar va ularning sporalari, 
o‘simliklar gulining changi, mayda urug‘lar, sanoat korxonalaridan 
chiqadigan gazlar va hokazolar kiradi. Bulardan tashkqari, atmosfera 
havosi hech qachon qypyq bo‘lmaydi. Unda doim ma’lum miqdorda 
suv bug‘lari bo‘lib, uning mikdori har xil rayonlarda, turli vaqtda 
keskin o‘zgarib turadi. 
Ekologik nuqtai nazardan qaraganda, havoning harakati, ya’ni 
shamol ham katta ahamiyatga ega. Nihoyat, atmosfera bosimining 
o‘zgarishi ko‘p jihatdan iqlim va ob-havo sharoitini belgilaydi. 
Ma’lumki, atmosfera azoti yuqori va ko‘pchilik tuban o‘simliklar 

---

uchun inert muhit hisoblanadi, chunki gazsimon azotni ular bevosita 
o‘zlashtira olmaydi. Shunga ko‘ra, atmosfera gazlaridan o‘simliklar 
hayoti uchun kislorod va karbonat angidrid katta ahamiyatga ega.