Dawletmuratov Adilbay Mirzabaevich

lekciyanıń jobası

1. 
   Óndiris processiniń mazmunı hám onıń ekonomikalıq tiykarları
   
2. 
   Óndiris faktorları hám olardıń óz-ara baylanısları
   
3. 
   Óndiristiń tákirarlanıp turıwı
   

1. Óndiris processiniń mazmunı hám onıń ekonomikalıq tiykarları

Óndiris adamnıń tábiyat baylıqlarına olardı insan mútájliklerin qanaatlandırıwǵa iykemlestiriw maqsetindegi tásir ótkeriwi bolıp tabıladı. Demek, insan óndiris processi arqalı tábiyatqa óz tásirin ótkeredi hám bul processte ol basqalar menen de óz-ara qatnasıqta boladı. Óndiris processin miynet processi dep te alıp qarawǵa boladı. Sebebi insan óz miyneti arqalı tábiyatqa tásir etip, adamlardıń kún kórisi ushın zárúr bolǵan nárselerdi jaratadı. Demek, óndiris in sannıń jasawınıń materiallıq tiykarı retinde tutınıwǵa xızmet etedi. Tutınıw processi ónimlerdiń talaplardı qanaatlandırıw ushın isletiliwi menen birge, óndiristi háreketke keltiriwshi kúsh bolıp ta tabıladı. Yaǵnıy tutınıw arqalı belgili talaplardıń qanaa tlandırılıwı, jańa talaplardı keltirip shıǵaradı hám ol óndiris ushın túrtki boladı. Óndiris processi ushın bólistiriw hám almasıw basqıshları da ayrıqsha áhmiyetke iye. Sırttan qaraǵanda bólistiriw hám almasıw óndiriske salıstırılǵanda passiv xızmetti atqaratuǵın sıyaqlı bolıp kórinedi.


Óndiris processi individual tárizde, ayırım adamlar yamasa kárxana, xojalıqta birlesken adamlar jámááti tárepinen ámelge asırıladı. Mısalı, ónerment yamasa jeke diyxan ónimlerin óziniń individual miyneti menen jaratadı. Bu nnan ózgesherek firma yamasa fermer xojalıǵında óndiris birgeliktegi jámáát miynetine tiykarlanadı. Kárxanalar hám xojalıqlar óndiristegi sektorlardı, sektorlar bolsa birgeliktegi milliy (mámleket kólemindegi) óndiristi payda etedi.
Milliy óndiris úsh sektorlı boladı:

1. 
   Industrial sektor. Buǵan sanaat, qurılıs hám kommunikaciya (transport, baylanıs) kiredi.
   
2. 
   Agrar sektor. Bunı awıl xojalıǵı quraydı.
   
3. 
   Xızmet kórsetiw (servis) sektorı. Bunı xalıqqa, kárxanalar hám shólkemlerge xızmet kórsetiwshi tarawlar quraydı.
   

Bul sektorlar óndiriste túrli rol oynaydı hám bul ekonomikalıq potencialǵa baylanıslı boladı. Ekonomika rawajlanǵan sayın industrial sektor hám xızmet kórsetiw sektorınıń roli artıp baradı. XXI ásir ekonomikası xızmet kórsetiw sektorınıń ústinligi menen ajıralıp turadı.
Qay jerde bolmasın, bári bir óndiris tutınıw ushın zárúr bolǵan ónim hám xızmetlerdi jaratıwdan ibarat boladı. Adamlar ushın óndiristiń ózi emes, al ol jaratqan ónimler áhmiyetlirek. Sebebi jámiyet hám onıń hár bir aǵzası ushın ónd iris nátiyjeleri birinshi dárejeli áhmiyetke iye.
Jámiyet aǵzalarınıń óndirislik xızmetiniń nátiyjesi – bul jaratılǵan barlıq ónimler hám xızmetlerdiń kompleksi. Olardıń adamlar mútájligin qanaatlandıra alıw qábileti olardıń paydalılıǵı esaplanadı.
Óndiris ónimniń aqırǵı nátiyjede qalay isletiliwine qarap differenciaciyalanadı.
Usı tárepi boyınsha ol eki bólimge bólinedi:

1.