Давлатчилик тарихи. Маъруза матни 3-курс 1-Мавзу. Сўнги ўрта асрларда Ўзбек хонликлари

4. XVI – XVIII асрларда Ўзбек холикларининг халқаро муносабатлари


Хуросон - рақобат майдони. XVI асрда Осиёда учта сиёсий куч: Мовароуннаҳрда шайбонийлар, Эронда сафавийлар, Ҳиндистонда бобурийлар кураш майдонига чиққан эди. Бу уч сулола манфатлари Хуросонда тўқнашди. Хуросон ҳарбий-сиёсий, савдо-иқтисодий жиҳатдан муҳим ўрин тутар эди, чунки Хуросон - Мовароуннаҳр, Эрон ва Ҳиндистон йўналишида ўзига хос дарвоза вазифасини ҳам ўтар эди.
Хуросонни назорат қилиш масаласида шайбонийлар ва сафавийлар ўртасида кескин кураш кетган. Хуросон масаласида Шайбонийхон, Убайдуллахон, Абдуллахон даврида шайбонийлар устунлик қилган. Кейинчалик сафавийлар қўли баланд келиб, Хуросонни Мовароуннаҳрдан ажратиб ташлашга муваффақ бўлганлар.
Бухоро ва Бобурийлар давлати муносабатлари. Шайбонийлар билан бобурийлар ўртасида XVI асрда элчилик муносабатлари ўрнатилди. Унга Кўчкунчихон ва Бобур асос солган эди. Абдуллахон II бобурий Акбаршоҳ ҳузурига 4 марта элчи юборган. Акбаршоҳ элчиси 1586 йил Бухорога келган. Элчилик муносабатларида икки давлатнинг Хуросон билан боғлиқ ўз манфаатлари масалалари муҳокама қилинган. Шунингдек, Ҳиндистонга меъморлар, минатюрачи рассомлар юборилган. Икки мамлакат ўртасида савдо алоқалари йўлга қўйилган.
Бухоро ва Ҳиндистон ўртасидаги элчилик муносабатлари Акбаршоҳнинг ўғли Жаҳонгиршоҳ (1605-1627) ва Бухоро хони Имомқулихон даврида давом этган. Бобурий Шоҳ Жаҳон (1627-1658) даврида Ҳиндистон-Бухоро муносабатларида кескинлик юз берди. Бу Бухоро хони Нодир Муҳаммадхон ва ўғли Абдулазиз ўртасидаги низо билан боғлиқ бўлиб, Нодир Муҳаммад тахтдан қувилгач Балхга қочади ва Шоҳ Жаҳондан ёрдам сўрайди. Шоҳ Жаҳон ёрдамга эмас Балхни босиб олиш учун келганини тушуниб етган Нодир Муҳаммад Эронга қочади. Абдулазизхон 1645 йил Балхни қамал қилгач, ҳинд қўшинлари қайтиб кетади. Аврангзеб Оламгир (1658-1707) Бухоро хонлари Абдулазизхон ва Субҳонқулихон билан элчилик ва савдо алоқаларини давом эттирган.