Давлатчилик тарихи. Маъруза матни 3-курс 1-Мавзу. Сўнги ўрта асрларда Ўзбек хонликлари

Амир Насрулло истилосидан кейин сиёсий аҳвол. Насруллонинг Қўқондаги ноиби Иброҳим додхоҳ аҳолини Қўқондаги солиқларга қўшимча Бухорода жорий қилинган солиқларни ҳам тўлашга мажбур қилиши натижасида 1842 йил қўзғолон кўтарилиб, қипчоқлар ёрдамида Насруллонинг Қўқондаги ҳукмронлиги тугатилди. Қўқоннинг мустақиллиги тиклангач, тахтга Норбўтабийнинг укаси Ҳожибекнинг ўғли Шералихон (1842-1845) ўтирди. Қўқонликларга ёрдам берган қипчоқлар йўлбошчиси Мусулмонқул мингбоши лавозимни эгаллади. Насрулло яна юриш қилиб Қўқонни 40 кун қамал қилди. Бироқ Хива хони Оллоқулихоннинг Бухорога ҳужуми туфайли Бухорога қайтишга мажбур бўлди.
Шеролихон даврида солиқ ундириш кучайиши аҳолининг норозилигини келтириб чиқарди. Муҳим лавозимларни эгаллаб олган қипчоқлар давлат ишларида ўз ҳукмронлигини ўтказишга; ўзбек, қирғиз ва тожикларнинг таъсирини камайтиришга уриндилар. Қўқонга кўплаб қипчоқлар кўчиб келиб маҳаллий аҳолининг уй-жойини, мол-мулкини ола бошлагач қипчоқларга нисбатан норозилик кучайди.
Мусулмонқул 1845 йил солиқларнинг оғирлигидан Ўшда кўтарилган қўзғоллонни бостириш учун юборилди. Исфара ҳокими 1845 йил Самарқандда яшаётган Олимхоннинг ўғли Муродхонни олиб келиб тахтга ўтқазади ва Шералихон ўлдирилади. Мусулмонқул Наманганга келиб қизини Шералининг ўғли Наманган ҳокими 13 ёшли Худоёрга никоҳлаб бериб, Мурдхонни қатл эттирди. Мусулмонқул куёви Худоёрни Хон (1845) қилгач, қипчоқлар ҳукмронлиги бошланди. Қипчоқлар Қўқонга ёппасига кўчиб келиб маҳаллий аҳолини ҳайдаб чиқарди ва уйларига ўрнашиб олди. Давлат бошқаруви Мусулмонқулнинг қўлида эди.
Қипчоқлар суғориш иншоотларини эгаллаши ва маҳаллий аҳоли сув учун солиқ тўлай бошлаши, маҳаллий аҳолининг қаттиқ норозилигига сабаб бўлди. Қўзғолон хавфи туғилгач Мусулмонқул рус қўмондонлиги вакили Вельяминов-Зернов билан махфий учрашди. Худоёрхон бундан чўчиб қайнотаси Мусулмонқул ва қипчоқлар ҳукмронлигига барҳам беришга қарор қилди. Худоёрхон Тошкентдан чақирилган қўшин билан 1852 йил 9 октябрда қипчоқлар қирғинини уюштирди. Мусулмонқул қатл этилди, қипчоқлар мулки мусодара қилиниб, аҳолига сотилди.