Bosim bilan haydash va issiqlik mashinalari

NAZARIY VA HAQIQIY SO’RISH BALANDLIGI.
Odatda absolut va nisbiy tezliklar, ichki g’ildirakga kirishdagi kabi chiqishda ham notekis taqsimlanadi. Bunda Eyler tenglamasi boshqacha ko’rinishga ega bo’ladi. Tezliklar parallellogrammidan ma’lumki:
w₁²= u₁² +c₁² -2 u₁ c₁, w₂²= u₂² +c₂² -2 u₂ c₂, (3.13)
bunda, Eyler ifodasidagi u₁ c₁ va u₂ c₂ larni o’zgartirish natijasida quyidagi ifoda kelib chiqadi:
H _{n ∞} =( u₂²- u₁²)/2g +( w₁²- w₂²)/2g +( c₂²- c₁²)/2g (3.14)
bunda: ( u₂²- u₁²)/2g, ω= const bo’lganda markazdan qochma kuch hosil qiladigan so’rish balandligi;
( w₁²- w₂²)/2g va ( c₂²- c₁²)/2g nisbiy va absolut harakatlarning kinetik energiyasi o’zgarishi natijasida so’rish balandligining ortishi.
Ishchi g’ildirak parraklari hosil qiladigan tezlikli so’rish balandligi:
(H _tez)_{n ∞} =( c₂²- c₁²)/2g (2.15)
Shuning uchun nazariy statik so’rish balandligi quydagicha aniqlanadi:
(H _st)_{n ∞} = H _{n ∞}-(H _tez)_{n ∞}=( u₂²- u₁²)/2g +( w₁²- w₂²)/2g (2.16)
Agarda g’ildirak oldidagi oqimning burilishi maxsus yo’naltiruvchi apparatlar yordamida bajarilsa, bunda so’rish balandlikining Eyler tenglamasidan foydalansa bo’ladi. Aks holda H_{n ∞} miqdor oshib turadi va parraklararo kanallarga kirish radial bo’lib, markazdan qochma mashinalarning asosiy tenglamalari quydagi ko’rinishga ega bo’ladi:
M_{n ∞} =ρQ R₂c_2u; L _{n ∞}= u₂c_2u; N_{n ∞}= ρQ u₂c_2u; H _{n ∞}=( u₂c_2u)/2g (2.17)
agar c_1u =0 bo’lsa, u holda so’rish balandliklarining tenglamasi quydagicha bo’ladi:
H _{n ∞}=( u₂² – w₂² +c₂²)/2g; (H _tez)_{n ∞}=( c₂²- c₁²)/2g; (H _st)_{n ∞∞} =
=( u₂² – w₂² +c₁²)/2g (2.18)
G’ildirak bajaradigan haqiqiy so’rish balandligi har doim nazariydan kichik bo’ladi, chunki:
1) mashinaning oqimli qismida g’ildirakda qarshiliklar mavjud bo’lganligi uchun;
2) ko’zda tutilgan uzluksiz oqimdan farqli ravishda impulisli oqim bo’lganligi uchun.
Demak, haqiqiy so’rish balandligi quydagicha aniqlanadi:
H = η_g μ H _{n ∞} (2.19)
bunda η_g - 0,8 ÷ 0,96 ( gidravlik FIK);
μ < 1 ( ≈ 0,8 hisobiy koeffisient).


SO’RISH BALANDLIK VA UNUMDORLIK QIYMATLARIGA BURCHAGINING TA’SIRI
Mashina hosil qiladigan so’rish balandligi, uning unumdorligi va iste’mol qiladigan energiya qiymatlariga burchakning ta’siri ancha sezilarli bo’ladi (3.3-rasm).

2.3- rasm. H _{n ∞}=A - Bctgβ₂ bog’likning grafigi

Tezliklar parallelogrammidan ma’lumki:

u₂ – c_2u =c_2r ctgβ₂ bundan c_2u = u₂ – c_2r ctgβ₂
bunda: c_2r - absolut tezlikning radial proeksiyasi;
H _{n ∞}=( u₂² – u₂ c_2r ctgβ₂ )/g yoki H _{n ∞}= ( u₂² /g) –( u₂ c_2r ctgβ₂ )/g (2.20)
Agar ( u₂² /g) =A va ( u₂ c_2r )/g = B deb belgilasak, nazariy so’rish balandlikning ifodasi quydagicha bo’ladi:
H _{n ∞}=A - Bctgβ₂ (2.21)


ISHCHI G’IDIRAKNING PARRAKLAR TURI
Turli maqsadli markazdan qochma mashinalarda uch xil parraklarni kuzatish mumkin: orqaga qarab egilgan, radial va oldinga qarab egilgan parraklar (3.4-rasm). Rasmdan ko’rinib turibdiki, β_2p parrak burchagi, parrak turini belgilovchi burchakdir.
Oqim tezligini o’lchashda va uning nasos hamda ventilator ishchi g’ildiragidan chiqish yunalishini aniqlashda ma’lumki, burchak β₂, parrakni oxirgi qismining holatini tavsiflovchi, parrak burchagi β_2n dan farqlanadi. β_2n va β₂ orasidagi farqiga oqimning qiyalik burchagi deyiladi: σ = β_2n - β₂. Oddiy tuzilishli mashinalarda, burchak σ qiymati ish rejimiga bog’lik bo’lmaydi va uning qiymati 3 - 5º.
Demak parrakli β_2n burchak, turli miqdorli nazariy va haqiqiy so’rish balandlikli mashinalarni loyihalashida, asosiy omilidir.
Agarda β_2n >90º, bo’lsa parrak oldinga qarab egilgan; β_2n =90º, bo’lsa parrak radial va β_2n < 90º, bo’lsa parrak orqaga qarab egilgan bo’ladi.
Oldinga egilgan kurakchalar, boshqa turli kurakchalarga nisbatan ko’proq energiya miqdorini uzatishlari mumkin. Bunga tezlikli energiyaning oshib turishi sabab bo’ladi. Orqaga egilgan kurakchalar potentsial energiya (statik so’rish balandligi)ni oshirishiga olib keladi. Ishchi kurakchalarning statik bosimni yaratish qobilyati ishchi g’ildirakining reaktiv darajasini tavsiflaydi.
ρ=(H _st )_{n ∞} / H _{n ∞}
Maksimal oldinga egilgan kurakchalarda  β₂=arctg(-u₂/c_2r) , ρ =0.
Radial kurakchalarda ctg β₂=0,  β₂ = 90º, ρ = 0,5.
Maksimal orqaga egilgan kurakchalarda  β₂=arctg(u₂/c_2r) , ρ =1.