Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари
267
ЎҚУВЧИ ЁШЛАР ДУНЁҚАРАШИ ВА ХУЛҚ-АТВОРИГА ТАЪСИР
ЭТУВЧИ ИЖТИМОИЙ-ПСИХОЛОГИК ОМИЛЛАР
Абдураҳмонова Зуҳра
Низомий номидаги ТДПУ Психология кафедраси
психология фанлари бўйича фалсафа доктори(Phd), доцент в/б.
Аннотация:
ушбу
мақолада
бола
шахснинг
соғлом
тафаккури
ривожланишида ижтимоий психологик омиллар, компонентлари, мезонлари
шахс шаклланишида оиланинг ўрни, бу борада олимлар қарашларидан иқтибослар
келтирилган.
Калит сўзлар: шахс,оила, қадриятлар, хулқ-атвор, эмпатия, соғлом
,
саноген
ва патоген тафаккур.
Жаҳонда шахснинг саноген тафаккурини ривожлантиришнинг ижтимоий-
психологик
механизмларини
такомиллаштиришнинг
креатив,
модулли
технологиялари амалиётга киритилган.
Шахслараро муносабатлар, меҳр-шавқат,
бағрикенглик,
ўзаро
садоқат
туйғулари,
шукроналик
хусусиятларини
ривожлантиришнинг
когнитив, креатив, ижтимоий-психологик механизмларини
такомиллаштириш,
соғлом
тафаккурни
ривожлантиришнинг
фалсафий-
методологик, маънавий-ахлоқий жиҳатларини ривожлантириш, ўсмир ёшдаги
ўқувчиларда саноген тафаккурни ижтимоий-психологик хусусиятларини
ривожлантириш бўйича тизимли ишлар амалга оширилмоқда.
Б.
Мюррейнинг фикрига кўра, инсон ўз умрини ўтказадиган ижтимоий
гуруҳлардан энг муҳими - бу оиладир. Шу боис ҳам ҳар бир шахсни ўрганиш
унинг оиласини ўрганишдан бошланмоғи лозим-деб таъкидлайди. Аммо, инсон
қанчалик биологик тузилмали, ҳиссиётларга бой эмоционал тизимга эга бўлмасин,
у секин-аста ўз оиласи қобиғидан ажралиб, шахсий хусусиятларда бошқалардан
ўзгача, ажралиб, дифференциаллашиб бораверади.
29
-деб изоҳ берган.
Ўсмир ёшдаги ўқувчиларда саноген тафаккурни ривожлантиришда қуйидаги
омиллар таъсир қилади: тафаккур хусусиятларини ўстириш, ўқув жараёнига
нисбатан билиш жараёнларини мустаҳкамлаш ва
шахснинг тафаккур
хусусиятлари билан боғлиқ кўникма-малакаларни, эмоционал билимдонликни
шакллантириш, оилада маънавий соғлом муҳитни яратиш, болага унинг шахси
шаклланишига ёрдам
бериш омили, болани ёшлигидан ўқиб ўрганишга
одатлантириш омили; ёшликдан ҳалоллик, тўғрисўзлик, меҳнатсеварлик
фазилатларини, инсон қадр-қиймати, вафо, садоқат, сабр-қаноат, шукроналик
туйғуларини шакллантириш омили; оилавий
муносабатлардаги таълим-
тарбиянинг тўғри йўлга қўйилганлиги; жамиятда ўрнатилган ижтимоий тартиб-
қоидаларга риоя қилиш, эмпатия, таълим муассасаларида кучли билимларнинг
берилганлиги ва устоз-шогирд тизимининг рационал
равишда кечиши каби
омилларга эътиборни қаратиш лозим.
29
Каримова В.М. Ёшларда ўзбек оиласи тўғрисидаги ижтимоий тасаввурлар: Псих. фан. док. .. дис. – Т.: ТошДУ,
1994.- Б.137.