Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
266 
Ushbu holatga tushib qolmasligi uchun har bir talaba uni shu ahvolga tushirgan 
stress reaktsiyalarning tabiatini o’rganishi va lozim bo’lganida unga qarshi kurash 
metodlarini o’rganib o’zini bunday salbiy holatlardan qutqara bilishi kerak. Davomli 
holatda stress reaktsiyaga tushgan talabaning nafaqat uning ish qobiliyatida hamda 
sog’ligida salbiy holatlar ro’y beradi balki uning ijobiy hulq – atvori ham o’zgaradi. U 
tez achchiqlanadigan, o’zini tuta bilmaydigan har qanday yechimini topishi mumkin 
bo’lgan masalalarda jig’ibiyroni chiqadigan, janjal ko’taradigan shaxsga aylanib qoladi. 
Talabalar hayotidagi stressni to’g’ri tushunish, zararli va foydali stressning 
farqiga borish, uning to’laqonli kamol topishida muhim ahamiyat kasb etadi. Shu 
narsani ta’kidlash joizki, talaba yoshlarning hayoti turli – tuman stress omillar ta’siriga 
studentlik hayotining birinchi kunidanoq duch kela boshlaydi. Mavjud adabiyotlarda 
keltirilgan ma’lumotlarga ko’ra, talabalarning sihat – salomatligi ko’p hollarda yuzaga 
kelgan stress omillardan qanday foydalanishga bog’liq ekan. 
O’quv yurtlari va oliygohlarda ta’lim olish paytida yangi fanlarni, predmetlarni 
o’zlashtirib olish, qishloqdan kelib shahar hayotiga o’rganish, talabalar turar joyidagi 
yashash sharoiti, joriy, oraliq va yakuniy nazoratlarni topshirish, talabalikda 
ovqatlanish, kiyinish, hamda madaniy hayot kechirish uchun mablag’ topish, ijtimoiy 
foydali mehnatda qatnashish va boshqalar o’sib va shakllanib borayotgan organizm 
uchun kuchli sinov bo’lib hisoblanadi. Shu sinovlardan muvofaqiyatli o’tish uchun esa 
ta’sir etuvchi omillarning zararli xususiyatlarini aniqlash va ulardan qutilish yo’llarini 
topish stress haqidagi ta’limotni yetarli darajada tushunib olishni talab qiladi. Aks holda 
turli – tuman omillar ta’sirida salomatlikka ancha - muncha zarar yetkazishi mumkin. 
Shuning uchun ham birinchi kursga qabul qilingan sog’lom yoshlar o’qishini 
tugatguncha har xil kasalliklarga chalinishini, aksariyat hollarda stress omillarining 
zararli ta’siri deb aytish mumkin.
Shuni ta’kidlash kerakki, og’ir stresslar sog’liqqa ta’sir qiladi. Stress immunitetni 
pasaytiradi va ko’plab kasalliklarga sabab bo’ladi (yurak-qon tomir, oshqozon-ichak va 
boshqalar). Shuning uchun stressli vaziyatga qarshi tura olish va hayotga ijobiy qaray 
olishni o’rganishga to’g’ri keladi.