|
12.4.1-jadval
Savdo korxonasi muomala harajatlarini tahlili
T/r
Ko’rsatkichlar
O’lchov
birligi
O’tgan
yil
hisobot yili
O’zgarish sur’ati
reja
haqiqat
da
rejadan
o’tgan
yildan
rejaga
nisbatan
o’tgan
yilga
nisbata
n
A
B
1
2
3
4
5
6
7
8
1.
Chakana tovar aylanishi
mln. so’m
9028,0
9528,0
9976,0
+448,0
+948,0
104,7
110,5
2.
Muomala harajatlari:
2.1. summasi
2.2. darajasi
mln. so’m
%
835,09
9,250
874,29
9,176
899,84
9,020
+25,55
-0,156
+64,75
-0,230
102,9
98,3
107,8
97,5
3.
Muomala harajatlaridan
3.1. shartli o’zgaruvchan
3.2. shartli o’zgarmas
mln. so’m
mln. so’m
501,05
334,04
524,57
340,72
559,12
340,72
+34,55
-
+58,07
+66,8
106,6
100,0
111,6
102,0
4.
Muomala harajatlarining o‘zgartirish kiritilgan
summasi, reja bo’yicha
4.1. Uning darajasi
607
,
9
100
9976
176
,
9
mln. so’m
%
835,09
9,250
915,39
9,607
899,84
9,020
-15,55
-0,587
+64,75
-0,587
98,3
93,9
107,8
97,5
5.
Muomala harajatlari summasi o’zgarishining
nisbiy miqdori
5.1. uning darajasi
mln. so’m
%
-
-
-
-
-
-
-15,55
-0,587
-
-
-
-
-
-
71
6.
Muomala
harajatlarini
shartli-o’zgarmas
qismini darajasi
%
3,700
3,576
3,415
-0,161
-0,285
95,5
92,3
7.
Chakana tovar aylanishi summasini 448,0 mln.
so’mga ortishi muomala harajatlari darajasini
kamaytirish miqdori
%
-
-
-
-0,161
-
-
-
8.
Baholar indeksi
Jr
-
-
1.068
1
-
-
-
-
9.
Chakana tovar aylanishi solishtirma baholarda
mln. so’m
-
-
9340.8
-
-
-
-
10
Muomala harajatlarini shartli o’zgaruvchan
qismini solishtirma bahodagi chakana tovar
aylanmasiga nisbatan darajasi
%
-
-
5.986
-
-
-
-
11
Bahoni
o’zgarishi
natijasida
muomala
harajatlari darajasini o’zgarish miqdori
%
381
,
0
986
,
5
605
,
5
986
,
5
0
,
9976
100
12
,
559
%
-
-
-
-0,381
-
-
-
IZOh:
Baholar indeksi O‘zR Prezidentining 8 fevral 2008 yil O‘zRVMning «2007 yilda mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va va 2008 yilda iqtisodiy
islohatlarni chuqurlashtirishning eng muhim ustuvor yo‘nalishlari» mavzusidagi ma’ruzasida keltirilgan inflyatsiya darajasi (6,8 %)ga tenglashtirib olindi. Muallif tomonidan. Xalq
so‘zi,
2008
yil
9
fevral
№28
(4438)
72
Muomala harajatlarini yuqorida aytganimizdek rejaga nisbatan ham, o’tgan
yilga nisbatan ham absolyut summasi aytgan. Uning absolyut miqdori rejaga
nisbatan +25,55 mln. so’mga, o’tgan yilga nisbatan esa +64,75 mln. so’mga
ortgan.
hisobot yili uchun muomala harajatlari so’mmasini (tovar aylanishi
o’zgarishiga qarab) nisbiy miqdorini aniqlasak, tovar aylanishini (rejada – 9528,0
mln. so’m) hisobga olgan holda rejadagi summasi 874,29 mln. so’mni tashkil
qilish kerak bo’lgan. haqiqatda tovar aylanishi summasi 9976,0 mln. so’mni tashkil
qilgan. Muomala harajatlarini rejadagi darajasi va haqiqiy tovar aylanish
summasidan kelib chiqib muomala harajatlarini rejadagi summasini aniqlasak, U
100
0
,
9976
176
,
9
915,39 mln. so’mini tashkil topishi kerak bo’lgan.
12.4.1 jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, tahlil qilingan davrda
chakana tovar aylanishi va muomala harajatlarining summasi ortib borish
tendensiyasiga ega. Bu hol rejaga nisbatan ham tegishlicha 104,7 % va 102,9 %,
o‘tgan yilga nisbatan ham tegishlicha 110,5 % va 107,8 %ni tashkil qilgan.
Muomala harajatlarining darajasi esa qisqarish tendensiyasiga ega, bu
ko‘rsatkich (o‘zgarish sur’ati) rejaga nisbatan (
100
607
,
9
587
,
0
100
607
,
9
607
,
9
020
,
9
) -
6,131 % ≈6,1 % o‘tgan yilga nisbatan (
100
250
,
9
230
,
0
100
250
,
9
250
,
9
020
,
9
)-2,486 % ≈
2,5 % tashkil qiladi.
Jadvaldagi ma’lumotni 2.2 bandiga e’tibor bersangiz rejaga nisbatan
muomala harajatlarini o‘zgarish sur’ati 98,3%ni tashkil qilganligini, ya’ni
kamayish sur’ati 1,7 %ni tashkil qilganini ko‘ramiz. Ushbu holda tovar aylanishini
o‘zgarish miqdori hisobga olinmagan. Lekin muomala harajatlarining summasi
(shartli o‘zgauvchan qismi hisobidan) tovar aylanishining ortishi bilan,
proporsional bo‘lmasa ham, tegishli miqdorda ortib boradi. Shu sababli yuqoridagi
ko‘rsatkichni aniqlashda muomala harajatlarining rejadagi darajasi korrektirovka
qilinadi.
73
Muomala harajatlarini yuqorida aytganimizdek rejaga nisbatan ham, o‘tgan
yilga nisbatan ham absolyut summasi ortgan. Uning absolyut miqdori rejaga
nisbatan +25,55 ming so‘mga o‘tgan yilga nisbatan esa 164,75 ming so‘mga
ortgan.
Hisobot yili uchun muomala harajatlari summasini (tovar aylanish
o‘zgarishiga qarib) nisbiy miqdorni aniqlasak, tovar aylanishini (rejada 9528,0
ming so‘m) hisobga olgan holda rejadagi summasi 874,29 ming so‘mni tashkil
qilish kerak bo‘lgan. Haqiqatda tovar aylanishi summasi 9976,0 ming so‘mni
tashkil qilgan. Muomala harajatlarining rejadagi darajasi va haqiqiy tovar aylanish
summasidan kelib chiqib muomala harajatlarini rejadagi summasini aniqlasak, u
(
100
0
,
9976
176
,
9
) 915,39 mln. so‘mni tashkil topishi kerak bo‘ladi. Bu holda
muomala harajatlarining summasini nisbiy o‘zgarish (tejash) miqdori - (899,84-
915,39) – 15,55 ming so‘mni tashkil qilganining guvohi bo‘lamiz. Bunday hisob
kitoblar natijasida muomala harajatlari darajasining nisbiy o‘zgarish miqdori
(9,020-9,607) – 0,587 % ni tashkil qiladi, ya’ni uni tejalish darajasi jadvalning 2.2
bandidagi – 0,230 % emas, - 0,587 % ekan.
Muomala harajatlarini tahlil qilishda hamda rejalashtirishda unga ta’sir
qiluvchi omillarning ta’sirini son me’yorini hisob-kitob qilish zarur. Biz 12.3
paragrafda muomala harajatlariga ta’sir qiluvchi omillarni mazmunini yoritganmiz.
Ularni ayrimlarini muomala harajatlari summasi va darajasiga ta’sir qilish
miqdorini hisob-kitob qilish usullarini ko’rib chiqamiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
