Abbatisa – ayollar katolik monastirlarining boshqaruvchilari. Abbatlik

Almoravlar – dastlab 1039-1043-yillarda Senegal va Sahroi Kabirda Abdulla ibn Yasin al Gʻuzuliy tomonidan asos solingan musulmon diniy birodarligining nomi boʻlib, keyinroq XI asr oʻrtalarida hozirgi Marokash, Jazoir, Ispaniya va Portugaliya hududida Abdulla ibn Yasin izdoshlari – berberlar tomonidan tashkil etilgan davlat; shuningdek undagi hukmron sulolaning nomi. Sulola nomi ular qurgan qal’a-qoʻrgʻon (arabcha “ribat”) bilan bogʻliq boʻlib, “al-murabitun”, ya’ni “ribotda yashovchilar”dan kelib chiqqan. 1086-yilda Zallak yonidagi jangda A. amiri Yusuf ibn Tashfin xristian qoʻshinlarini yengib, rekonkistani ma’lum muddatga toʻxtatdi. Uning vorislari Andalusiya madaniyatiga singib ketishdi va qattiq asketizmdan hashamat va maishtbozlikka berilib ketadi, bu esa ularga boʻysinuvchilarning noroziligiga sabab boʻldi. Viloyat noiblari, jumladan, sulola vakillari A. amirlari hokimiyatini nomigagina tan ola boshladilar. 1146-yilda A. poytaxti Marokash almoxadlar tomonidan egallandi.
Almoxadlar (arab. “yakkaxudochilar”; isp. almohades) – Shimoliy Afrika va musulmon Ispaniyasidagi sulola va davlat (1121−1269). Dastlab Muhammad ibn Tumart boshchiligida diniy birodarlik sifatida vujudga kelgan. U almoravlarga qarshi urush e’lon qildi (1121), xalifalik unvonini olgan (1130) uning vorisi Abd al-Moʻmin 1146-yilda Marokashni egallab, Almoravylar hokimiyatiga chek qoʻydi. Keying yurishlar (1151-53 va 1159-60) natijasida A. butun Magʻrib va Al-Andalusni oʻziga boʻysundirdi, qirgʻoq shaharlaridan normanlarni quvib chiqardi. A. etnik asosini sanxaj va zenat koʻchmanchi qabilalari raqobatchisi boʻlgan togʻlik berber qabilalariga mansub masmudlar tashkil qilgan. A. davlati Almoraviylarga qarshi kurash natijasida tashkil topdi. Abdulmoʻmin davrida (1161) davlat hududining eng katta kengayishi kuzatilgan. Rekonkista natijasida parchalanib ketgan.
Altar (lot. altaria, altus – yuqori soʻzidan) 1) Xristian ibodatxonalarining oldi (sharqiy) qismida joylashgan baland, ensiz parallelepis yoki stolcha koʻrinishidagi diniy inshoot. Qurbonlik qiladigan joy ramzini anglatgan. Kelib chiqishi majusiy diniy e’tiqodlarga borib taqaladi. Ma’jusiy e’tiqodlarda A.lar baland joylarda boʻlib, u yerda qurbonlik olovlari yoqilgan yoki boshqa koʻrinishdagi qurbonlik keltirilgan. Xristianlikda A.lar qurbonlikni bildiruvchi ramziy koʻrinishga aylandi, u yerda muqaddas diniy ashyolar – shamlar, xochlar, butlar rasmi va boshqalar qoʻyilgan; 2) A. uchun ajratilgan ibodatxonaning butun sharqiy qismi.
Alting (isl. altingi, “umumiy yigʻilish”) – Islandiyadagi veche, xalq yigʻini. Birinchi marotaba 930-yilda orolning janubi-gʻarbida Tingvedlir degan joyda chaqirilgan. Oʻsha paytlardla A. yigʻilishida barcha ozod erkaklar ishtirok etishlari mumkin boʻlgan. Avval boshda A. nafaqat qonunlar yoki qarorlar qabul qilinadigan yigʻilish boʻlgan, balki u bahslar va nizolar ham koʻriladigan sud funksiyasini bajargan. To 1798-yilgacha muntazam ravishda chaqirilib turilgan. Barcha kishilarning qatnashishi uchun odatda yoz vaqtlarida chaqirilgan. Dunyodagi eng qadimiy parlamentlardan biri sifatida qaraladi. Mazkur kengash qabul qilgan ayrim qadimiy qonunlar hozirgi vaqtgacha Islandiyada amalda boʻlib kelmoqda. Misol uchun orol sarhadlaridan tashqariga chiqib ketadigan otlar, xoh u sport oʻyinlari uchun boʻlsin, mamlakatga qaytishi taqiqlangan. Ushbu qonun 982-yilda A.da qabul qilingan va hanuzgacha oʻzgartirilmagan.