7 Tish kasalliklarida. Xasanova G

Tirnoqgul-Calendula 
officinalis 
L. 
(qo`shtirnoq, 
ruscha 
- 
kalendula nogotki lekarstvennie, turkmancha dirnaklija) 
Tirnoqgul - murakkabguldoshlar oilasiga kiruvchi, bo`yi 60 sm 
gacha yetadigan, bir yillik xushmanzara va dorivor o`simlik, tukli 
shoxlangan poyachalarning yuqori qismidagi barglari tuxumsimon yoki 
nashtarsimon bo`lib, ular poyaga bandsiz o`rnashgan. Gullari sariq-
tillarang yoki to`q sariq bo`lib o`simlikning poya va shoxlari uchida 
yakka-yakka holda joylashgan, baxmal tuklar quyosh nuri tushgan 
paytlarda yopishqoq xususiyatni kasb etadi. Mevasi pistachalar, qushning 

---

48 
tirnog`iga o`xshab ichkari tomonga qayrilgan bo`ladi, shu boisdan ham 
uni ba`zan qushtirnoq deb ataydilar. Tirnoqgul urug`lari boshqa 
murakkabguldoshlardan, pistalardan iboratligi bilan ajralib turadi. 
Tirnoqgul yovvoyi holda Janubiy Ovrupo, Old va Markaziy Osiyo, 
Yaqin Sharq mamlakatlarida o`sadi. Uni juda qadim zamonlardan beri 
madaniy holda, manzara kashf etuvchi gul - chechak sifatida o`stirib 
keladilar. 
Tnrnoqgulning dorivor mahsuloti - gulsavatchalari hisoblanadi. 
Mahsulot odatda tirnoqgul gullab, uning tilsimon gulbarglari gorizontal 
qiyofani olganida, uning gulsavatchalari asosidan qirqib olinadi-da, havo 
erkinligi bo`lgan pana joylarda yupqa qavatlab quritib olinadi. 
Tirnoqgulning gulsavatchalari tarkibida 17% ga yaqin kalenden deb 
ataluvchi glikozid bo`lmagan modda, 3% ga yaqin karotin, organik 
kislotalar (salitsilat, olma), fitontsidlar, alkaloidlar, efir moyi, qatron, 
azot saqlovchi shilliq, albumin, sanoninlar, oshlovchi, bo`yoq va boshqa 
moddalar mavjud. 
Stomatologiya amaliyotida kataral hamda yarali gingivitlarda, 
stomatitlarda, parodontitda, bolalarning og`zi yellanganida (molochnitsa), 
lab burchaklarining yorilishi, bichilishida, vitamin S yetishmovchiligida 
foydalaniladi. Tirnoqgul nastoykasi (1 choy qoshiq nastoyka 2 stakan 
suvga aralashtirilganda) bilan og`iz bo`shlig`i, tish-milk «cho`ntaklari», 
shuningdek tishdagi chiqit narsalarni olib, tozalashdan oldin hamda keyin 
yuviladi. Aftozli va yarali stomatitlarda tirnoqgulning zaytun moyidagi 
damlamasi (1:10 nisbatida) ozorlangan joylarga ovqatlanishdan so`ng 
surtilishi (kuniga 3 mahal) tavsiya etiladi. 
Tirnoqguldan 
uy 
sharoitida 
quyidagicha 
dorivor 
damlama 
tayyorlanadi: 2 stakan qaynoq suvga tirnoqguldan 2 choy qoshiq 
miqdorida solinib, 15 minut davomida damlab qo`yiladi. So`ngra 
damlama doka vositasida suziladi. Damlamadan kuniga 4 mahal yarim 

---

49 
stakandan ichiladi. Yoki 400 g qaynoq suvga 20 g maydalangan o`simlik 
gulidan solib, 10 minut davomida qaynatiladi. Qaynatma sovigach, suzib 
olinadi. Undan kuniga 1 osh qoshiqdan 3 mahal ichiladi. 
Rp: Ynf flor Cajendulae ex 10,0 — 100 ml 
D. S. Og`iz bo`shlig`i kuniga 3 — 4 mahal ovqatlanishdan so`ng 
chayiladi. 
Rp: Calendulae 20 ml Lanolini 100,0 M. funa 
D. S. Og`izdagi yara va aftlarga surtiladi.