6 sinf Adabiyot (2009-yil nashri)

YUSUF XOS HOJIB

1. «Qutadg‘u bilig»da Yusuf Xos Hojib o‘zi tug‘ilgan joyni qayer deb ko‘rsatgan? Quz O‘rdu

2. Yusuf Xos Hojib qachon: «...(qora) quzg‘un tusiteg boshim (sochlarim) qug‘u (oqqush) bo‘ldi», – deb yozadi? «Qutadg‘u bilig» dostonini yozib tugallaganida

3. Yusuf Xos Hojibning «Qutadg‘u bilig» asari uchun mukofotlangani haqidagi ma’lumotlar asarning qaysi qismida keltiriladi? nasriy muqaddimasida

4. «Qutadg‘u bilig» asaridan olingan quyidagi parcha kim tomonidan kimga qarata aytilgan?

To‘p (koptok) (bir barqaror) o‘rinsiz dumalab yurgani kabi, Men ham uning kabi (o‘rinsiz) kezaman. Iltifot bilan boqqaningda ko‘zimni yumganim (sababi), Senga o‘zimning qandayligimni ko‘rsatmoqchi edim. Bu kunlarda men ham bir ko‘r kishi kabiman, Kim menga ilashib qolsa, unga qattiq yopishib olaman. Oyto‘ldi tomonidan eligga qarata

5. «Qutadg‘u bilig» asarida eligga qaysi qahramon: «Mening barcha qilmishlarim jafo, menga ishonma... Oqar suv, ravon til, baxt-davlat bir yerda turmaydi», – deydi? Oyto‘ldi

6. «Qutadg‘u bilig» asarining “Kuntug‘di elig Oyto‘ldiga adl sifatlarini aytadi” qismida Oyto‘ldi eligdan nega bunday kursida o‘tirganligini so‘rasa, elig qanday javob beradi? «Barcha uch oyoqli narsa siljimas bo‘ladi».

7. «Qutadg‘u bilig»da O‘zg‘urmish eligdan nechta hojatini ravo qilishini so‘raydi va ular qaysilar? 4 ta: nuqsonsiz tiriklik, qariliksiz yigitlik, dard-u kasalsiz hayot, kambag‘allik ko‘rmaydigan boylik

8. «Qutadg‘u bilig» asarida qaysi donishmand yigit eligning ovozalarini eshitib, elig huzuriga xizmat uchun keladi va ular birgalikda mamlakatni boshqarib, budun – xalqni idora qila boshlashadi? Oyto‘ldi

9. “Qutadg‘u bilig” qahramoni O‘gdulmish kim va nimaning ramzi? vazirning o‘g‘li - aql ramzi

10. «Qutadg‘u bilig» asarida ramziylik uchun asos vazifasini bajargan detallarni ayting.

To‘p, kiyik, zahar solingan idish, shakar, Oy, Quyosh, qilich.

11. “Qutadg‘u bilig”da qaysi qahramon dunyoviy ishlarning barchasi hayotiy zarurat ekanligini tinmay uqtiradi va shu maqsadda dehqon, savdogar, chorvador, hunarmand, kambag‘allar, oila, bola-chaqa, ularning tarbiyasi haqida ham gapiradi, tushuntiradi? O‘gdulmish

12. Yusuf Xos Hojib zulmni nimaga o‘xshatadi? Yonib turgan o‘tga

13. Mumtoz adabiyotimizda (adabiy an’analar natijasi sifatida) qiyinchilikka duch kelgan qahramon, ma’shuqa ishqida o‘rtanayotgan oshiq qaddi ko‘pincha arab alifbosidagi qaysi harflarga qiyoslanadi? «yo» yoxud «dol» harflariga

14. Yusuf Xos Hojib qo‘llagan o‘xshatishlar yozma adabiyotda an’anaga aylanib ketgan bo‘lib, adib zolim amaldorlarni nimaga o‘xshatgan? bo‘riga

15. Yusuf Xos Hojibning quyidagi misralarida nuqtalar o‘rniga adibning nimani qafasda yotgan arslonga o‘xshatganini topib, qo‘ying.

«... hovlida (ya’ni qafasda) yotgan arslon kabidir,

Ey, qafasdagi (makkor) vahshiy boshingni yeydi». Til

16. Yusuf Xos Hojib ijodidagi qaysi obrazning bo‘riga qiyoslanishida ularning ochofat va johilligi ta’kidlangan? saroy amaldorining

17. «Qutadg‘u bilig»da yuzga nisbatan ishlatilgan qaysi obraz kishi tashqi ko‘rinishining yoqimliligiga ishora? osh

18. «Qutadg‘u bilig»da lashkarboshiga nisbatan ishlatilgan qaysi obraz lashkarboshining doimiy hushyorligiga ishora? zag‘izg‘on

19. «Qutadg‘u bilig» asaridan olingan quyidagi misrada ipak gazmol, tikan nimaning ramzi hisoblanadi? Ko‘ni so‘z irig ul kim aymish, temish, Angar to‘rqu idtim, tikan cho‘g‘lamish.

Mazmuni: Kim aytsa, desa (ham) to‘g‘ri so‘z dag‘aldir, (ya’ni keskin bo‘ladi). Unga ipak gazmol yubordim, u esa tikan tugib yuboribdi. Ipak gazmol – taklif, tikan – rad etish

20. «Qutadg‘u bilig» asaridan olingan quyidagi bayt qaysi qahramonga tegishli?