4-mavzu. Nerv tizimining umumiy fiziologiyasi yosh хususiyatlari. Reja

Lizosomalar.

Sitoplazmaning universal organoidlari qatoriga kirib, hazm fermentlari bilan to’ldirilgan membrana xaltachasidir. Ular dumaloq shaklda bo’lib uning membranasi tipik uch qatlamli tuzilishga ega.

Lizosomalarda saqlanuvchi fermentlar oqsillar, nuklein kislotalar, polisaxaridlarni parchalash xususiyatiga ega. Bundan tashqari lizosoma fermentlari hisobiga ayrim o’lgan hujayralarning alohida tuzilmalari, hamda o’lgan hujayra to’lig’icha hazmlanishi mumkin.

Lizosomalarda oqsillarning, nuklein kislotalarning, lipidlarning yirik molekulalari, fermentlar ta’sirida «qurilish bloklari» ga (aminokislotalar, glyukoza, nukleotidlar) gliserin va yog’ kislotalariga parchalanadi. Bu moddalar doimiy ravishda sitoplazmada, ayniqsa endoplazmatik to’r kanallarida aylanib yuradi.

Hujayralarning ribosomalari juda mayda va ularni faqat elektron mikroskop ostida ko’rish mumkin.
Yuqorida qayd qilinganidek ribosomalar g’adir-budurli endoplazmatik to’rning membranasida joylashgan bo’ladi (jigar, me’daosti bezi hujayralarida) g’adir-budur endoplazmatik to’r yaxshi rivojlanmagan hujayralarda, ribosomalar sitoplazmaning asosiy moddasida joylashadi. Ribosomalar hujayra yadrosida ham mavjud.
Ribosomalar tarkibiga oqsil va ribosomali RNK ham kiradi. Sitoplazmaning asosiy moddasidan ribosomalarga transport RNKlar yordamida oqsilli molekulalar sintezlanuvchi aminokislotalar, tinimsiz tushib turadi.
Golji apparati.Hujayralarning sekretorlik va sintetik faoliyatini namoyon bo’lishida asosiy rolni muhim organoidlardan yana biri bo’lgan Golji apparati bajaradi. Golji apparati barcha o’simlik va hayvonot olami hujayralarida uchraydi. Juda ko’pchilik hujayralarda Golji kompleksi murakkab to’r shaklida bo’lib, yadro atrofida (asab hujayralari) joylashgan bo’ladi. Umuman olganda Golji kompleksi o’zining tuzilishi bo’yicha faqatgina ayrim hujayralarda emas, balki bitta hujayraning o’zida ham kuchli o’zgarib turadi.

Mitoxondriyalar