3-sinf ona tili darsida “gap” mavzusini o’tishda interfaol usullardan foydalanish”

Izohlovchi- aniqlovchining so‘roqlari va ifodalanishi.
Izohlovchi-aniqlovchi qaysi? co‘rog‘iga javob bo‘ladi va asosan ot bilan ifodalanadi. Izohlovchi bog‘langan bo‘lak izohlanmish hisoblanadi. Izohlanmish shaxsning millati, kas-kori, nasl-nasabi, unvoni, laqabi, yoshi, qarindoshligi, jinsi va boshqa qo‘shimcha belgilarni tavsiflovchi bo‘lak izohlovchi deyiladi:

1. 
   unvon, amal: General Sobir Raximov Toshkentda tug‘ilgan., mashg‘ulot, kasb: Vrach Muslimov, oshpaz Farida
   
2. 
   yosh, jins, qarindoshlik: Mavjuda xola, Sobir amaki.
   
3. 
   laqab: Jalil sovuq, Juman pismiq hajviyalarini eshitdik
   
4. 
   taxallus: Muso Toshmuhammad o‘g‘li Oybek.
   
5. 
   shuningdek izohlovchi-aniqlovchi qiyos ma’nolarini bildiradi: ona-vatan, xipchin-yaproqchalar
   

6. Aniqlovchining gap bo‘laklariga bog‘lanishi: Aniqlovchi 5ta gap bo‘lagiga ham bog‘lanib kela oladi. Qaratqich aniqlovchi moslashuv yo‘li bilan, sifatlovchi aniqlovchi bitishuv yo‘li bilan aniqlovchiga birikadi.
1. Oq paxtalar ochildi.(eganing aniqlovchisi).2. Buxoro – qadimiy shahar(kesimning aniqlovchisi). 3. Qodiriy romanlarini sevib o‘qiymiz(to‘ldiruvchining aniqlovchisi).4. Qadim Buxoroga laylaklar keldi(holning aniqlovchisi). 5. Bu gaplarning yarmi yolg‘on, yarmi chin(aniqlovchining aniqlovchisi).
ESLATMA:1. Aniqlovchilar ma’nosi, so‘roqlari,qaysi so‘z turkumi bilan ifodalanishiga ko‘ra yuqoridagi 3 turga bo‘linadi.
M: Qaratqich-aniqlovchi-qarashlilikni, So‘roqlari qaratqich kelishigidagi so‘zlar bo‘ladi va ot vazifasidagi so‘zlar bilan ifodalanadi. Sifatlovchi-aniqlovchi belgi va miqdorni bildiradi.Sifat va son bilan hamda sifat va son vazifasidagi so‘zlar bilan ifodalanadi va so‘roqlari ham sifat va son xarakteridagi so‘roq olmoshlari bo‘ladi. Izohlovchi-aniqlovchi-daraja,unvon,lavozim kabilarni bildirib, asosan,ot bilan ifodalanadi, odatda qaysi?so‘rog‘iga javob bo‘ladi.
2.Har qanday gap bo‘lagi kabi aniqlovchi ham ibora bilan ifodalanishi mumkin.
M: Arqonni uzun tashlagan odam yutqazmaydi. Mirzakarimboy ilonning yog‘ini yalagan odam.