3-sinf ona tili darsida “gap” mavzusini o’tishda interfaol usullardan foydalanish”

Gapning ikkinchi darajali bo‘laklari
Aniqlovchi

1. 
   Ta’rifi: Gapdagi predmetlik ma’nosiga ega bo‘lgan so‘zlarning belgisi va miqdorini shunindek kim? nima?qaerga?qarashli ekanligi bildirgan gap bo‘lagi aniqlovchi deyiladi.
   
2. 
   Turlari: Aniqlovchi uch xil bo‘ladi.
   

1. Sifatlovchi-aniqlovchi.
2. Qaratqich-aniqlovchi.
3. Izohlovchi-aniqlovchi.
3. Sifatlovchi-aniqlovchining so‘roqlari va qaysi so‘z turkumi bilan ifodalanishi.
Sifatlovchi-aniqlovchi qanday? qanaqa? qaysi? nechta? nechanchi? nechtaga? qancha? kabi so‘roqlarga javob bo‘ladi.
U quyidagi so‘z turkumlari bilan ifodalandi.

1. 
   Sifat : Go‘zal bahor keldi.
   
2. 
   Sifatdosh: Aytar gapni ayt , aytmas gapdan qayt.
   
3. 
   Sifat vazifasidagi ravish:Oz ilmning ko‘p hikmati bor.
   
4. 
   Sifat va ravish son o‘rtasida qo‘llanuvchi olmoshlar: Bu kitobni o‘qiganmiz. SHaharda shunaqa gaplar yuribdi. O. YOqubov shuncha roman yozgan.
   
5. 
   Son bilan: 17-o‘rta maktabda o‘qiganman.5 ta daftar sotib oldim.
   
6. 
   Sifat vazifasidagi (sifatlashgan) otlar: Temir eshik o‘rnatdik.
   

Sopol ko‘zada suv muzday saqlanadi. Adras to‘nga bo‘z yamoq.

7. 
   O‘rin belgisi va o‘xshatish formalaridagi ot bilan: Uydagi kitobni olib kel. Oyday yuzingni ko‘rgoni keldik.
   

Sifatlovchi aniqlovchilar ba’zan o‘ziga qarashli so‘zlar bilan birikmali holda qo‘llanadi. M: Jamilovning egnida oq shohi kitel, sariq koverkat shim, oyog‘ida kavkazcha etik, boshida chust do‘ppi edi.
Qaratqich-aniqlovchining so‘roqlari va ifodalanishi:
Qaratqich-aniqlovchi kimning? nimaning? qaerning? nechaning? nechanchining? qaysining? qachonning? kabi so‘roqlarga javob bo‘ladi. Qaratqich-aniqlovchi otlar,ot vazifasidagi olmoshlar,harakat nomi va son vazifasidagi olmoshlar, sifatdosh, ravish, undov, taqlid va modal so‘zlar osongina otlashadi va qaratqich- aniqlovchi bo‘lib keladi. Faqat qaratqich- aniqlovchini ko‘makchi bilan kelgan boshqa gap bo‘laklaridan farqlash kerak.
M: Bo‘r stolning ustida. Bo‘r stolning ustida turibdi.
1. Karimning onasi injener.
2.O‘z uying o‘lan to‘shaging.
3. To‘rtning yarmi ikki bo‘ladi.
4. Saxiyning ehsoniga,baxilning boshi og‘rir.