3-sinf ona tili darsida “gap” mavzusini o’tishda interfaol usullardan foydalanish”

V.Holning ifodalanishi
Hol quyidagi so‘z turkumlari bilan yoki so‘z turkumlarining quyidagi shakllari bilan ifodalanadi.
1. Ravish bilan: Mashina birdan to‘xtadi.
2. Ravishdosh bilan:U hayajonlanib gapirdi.
3. Sifat bilan: U masalani to‘g‘ri echdi.
4. YAkka holda yoki hisob so‘zi bilan kelgan son bilan: Etti o‘lchab bir kes. YUz qadamcha yurdik.
5. SHart maylidagi fe’l bilan:(shart va to‘siqsizlik hollari)Ulgursam, kelaman.
6. Ravish, sifat va son vazifasidagi olmoshlar:
Karim nega kelmadi.(sabab olmosh) Sizni shuncha kutdik. Men ham shunday o‘ylayman.
7. Taqlid so‘zlar: Olmalar duv-duv to‘kildi. YUragi duk-duk ura boshladi.
8. Ot va otlashgan so‘zlar vazifasidagi so‘zlar,o‘rin kelishiklari qo‘shimchalari va ularga yaqin turadigan ko‘makchilar bilan kelib hol vazifasini bajarishi mumkin.
Kecha Toshkentdan keldik(ot). U zavq bilan kuyladi. Maktab tomon yo‘l oldik(ot).
VI. Holning boshqa gap bo‘laklariga birikish usullari
1. Ravish, ravishdosh, sifat, son: sifat-son-ravish vazifasidagi olmoshlar bilan ifodalangan hol hokim gap bo‘lishiga bitishuv yo‘li bilan birikadi.
2. Ot va ot vazifasidagi so‘z bilan ifodalangan hol hokim bo‘lakka odatda boshqaruv yo‘li bilan birikadi.
Men maktabda o‘qiyman.
Gap bo‘laklarining tartibi
O‘zbek tilida gap bo‘laklarining joylashishi tartibi ikki xil:

1. 
   Odatdagi tartib. Gapda ega va unga bog‘langan bo‘laklar keyin joylashadi. Eganing ko‘proq gap boshida, kesimning gap oxirida (men keldim), holning kesimdan oldin (ohista so‘zladi), to‘ldiruvchining kesimdan oldin (she’rni yodladi), aniqlovchining egadan oldin (qizil gul, do‘stimning singlisi) joylashuvi odatdagi, me’yoriy tartibdir.
   
2. 
   O‘zgargan tartib (inversiya). Nutqda doim ham gap bo‘laklarining odatdagi tartibi saqlanavermaydi, gapdan ko‘zda tutilgan umumiy fikrga qo‘shimcha ma’no, uslubiy yuk berish uchun tartib o‘zgartirilishi mumkin. M. Bu yo‘llar menga tanish (odatdagi tartib)
   

Menga tanish bu yo‘llar (o‘zgargan tartib)
Odatdagi tartib ilmiy asarlar, rasmiy uslub uchun mos bo‘lsa, o‘zgargan tartib og‘zaki va badiiy nutq (ayniqsa she’riy) uslubi uchun xos. M: Istadim sayr aylamoqni men g‘azal bo‘stonida