3-sinf ona tili darsida “gap” mavzusini o’tishda interfaol usullardan foydalanish”

1. III shaxs majhul nisbatdagi fe’llar bilan ifodalanadi: Raisning o‘zi borida gapirilsin!
2. Kesim tarkibida bo‘ladi (bo‘lmaydi), to‘g‘ri keladi(to‘g‘ri kelmaydi) fe’llari bo‘ladi: Mehnatsiz rohatga erishib bo‘lmaydi. Daryoning u yuziga o‘tishga to‘g‘ri keldi.
3. Kesim tarkibida – mas qo‘shimchali so‘z bo‘ladi:
Balki zavod qurish uchun ovora bo‘lishga to‘g‘ri kelmas.
Oyni etak bilan yopib bo‘lmas.
4. Harakat nomidan keyin kerak, zarur, lozim, mumkin kabi so‘zlarni keltirish bilan ifodalanadi: Ertalabki salqinda ishlash kerak.
Gaplar modalligiga ko‘ra 2 xil bo‘ladi
1. Tasdiq. YOmg‘ir yog‘di. Karim ishchi. Kitob bor.
2. Inkor : YOmg‘ir yog‘madi. Karim kelmas. Kitob yo‘q.
Ba’zan inkor gaplar tasdiq gap shaklida bo‘lishi mumkin: Borasan-a, borasan(Bormaysan) . Borib bo‘libsan. Sinf rahbarlaringiz kechiradigan odamda o‘ziyam.(Kechirmaydi) (inkor).
2 ta inkor ba’zan tasdiq ma’nosini ifodalanishi mumkin: YOzmay, qo‘yma. Aytmay, turma.
Gaplar emotsionalligiga ko‘ra 2 xil bo‘ladi.
1. His-hayajon gap yoki undov gaplar: YAshasin Mustaqillik! Osmon naqadar tiniq!
2. His-hayajonsiz gap. Bo‘r odatda oq bo‘ladi.
His hayajon gap og‘zaki va badiiy uslubda ko‘proq uchraydi, ilmiy va rasmiy uslubda kamroq .
Grammatik asos deyilganda ega va kesimning bog‘lanishi tushuniladi. Gapning asosiy belgilari: 1. Gap tugallangan ohang ifodalashi haqidagi bilimni mustahkamlashda matndan foydalansa bo‘ladi. 2. Gap nisbiy tugallangan fikr ifodalanishini asoslash uchun gapning so‘z birikmasidan farqlash lozim. 3. Gapning grammatik jixatdan shakllangan bo‘lishini bilishda so‘z birikmasidan so‘zlarning va gap bo‘laklarining o‘zaro bog‘lanishini, gapdagi so‘zlar qo‘shilmasini tushunish muhim o‘rin egallaydi. 4. Gap fikr bayon qilishning eng sodda shakli.
Gap nisbiy tugallangan fikrni ifodalashini asoslash uchun gapning so‘z birikmasidan farqini ko‘rsatish lozim.