3. маъруза матни 1-боб. Давлат ва ҳуқуқ назариясининг предмети ва унинг ўзига хос хусусиятлари

Шарҳлаш (англаш) қуйидаги усуллар ёрдамида амалга оширилади: грамматик (филологик); тизимли (систематик); мантиқий (логик); тарихий-сиёсий; функционал; махсус-юридик.
Грамматик усул – бу норматив ҳуқуқий ҳужжатларнинг мазмуни ва матнини грамматик-филология ва тил қоидаларига асосан таҳлил қилиб беришдир. Шарҳлашнинг бундай усули орқали умум қўлланиладиган алоҳида ибораларнинг аҳамияти ҳамда терминологик мазмуни аниқланади (масалан: эпидемия, рецидив, ипотека ва бошқалар). Бунда энг аввало, қонуншунос ушбу сўзларга қандай мазмун бахш этганлигини аниқлаш муҳимдир.
Грамматик шарҳлашда норматив ҳужжатдаги ҳар бир сўз ўрганилади, сўзнинг асосий аҳамияти, маъноси, грамматик шакли аниқланади. Қонунчиликда ишлатиладиган махсус атамаларни тадқиқ қилиш ҳуқуқ нормаларини шарҳлашда алоҳида аҳамиятга эга бўлади. Айрим сўзлар ва атамаларнинг маъноси аниқлангани- дан сўнг норма орқали ифода этилган гаплар маъноси, уларнинг умумий грамматик, этимологик ва луғовий тузилиши ўрганилади. Грамматик шарҳлаш натижасида ҳуқуқий норманинг матнида ифодаланган мазмуни аниқланади.
Грамматик шарҳлашда қуйидагиларга эътибор берилади:
«шарҳлашнинг олтин қоидаси» – қонуннинг бирор-бир моддасини шарҳлаш жараёнида ҳамма учун тушунарли бўлган, адабий тилдан фойдаланишлозим;
қонун чиқарувчиидора қонуннинг матнида адабий тил меъёрларидан четга чиққан бўлса, шарҳлаш жараёнида ҳам худди шундай изоҳлашлозим;
ҳуқуқ нормасини шарҳлашда бир соҳага тааллуқли иборани иккинчи бир тааллуқли бўлмаган соҳада ишлатиштақиқланади;
агар қонун матнидаги ибора мазмуни аниқ ифодаланмаган бўлса, уни шарҳлашда ҳуқуқшунослик фани ва амалиётида кенг қўлланилаётган сўзлардан фойдаланишлозим;
агарқонунбирор-бириборанитурлимаънодатушунишга «рухсат» бермаса, уни ҳар хил талқин этиш мумкин эмас;
турли ибораларни асоссиз равишда бир маънода қўллаш тақиқланади;
–қонуннинг бирор-бир сўзини ортиқча ибора сифатида талқин қилишга йўл қўймаслик керак.¹(Қаранг: Общая теория государства и права. Академический курс в 2-х томах. Под ред. проф. М.Н.Марченко. Том 2. Теория права. –М.: «Зерцало», 1998. С.328-329.)