3. маъруза матни 1-боб. Давлат ва ҳуқуқ назариясининг предмети ва унинг ўзига хос хусусиятлари

3. МАЪРУЗА МАТНИ

1-БОБ. Давлат ва ҳуқуқ назариясининг предмети ва унинг ўзига хос хусусиятлари.

1.1.Давлат ва ҳуқуқ назариясининг предмети.

1.2.Давлат ва ҳуқуқ назариясининг функциялари.
1.3.Давлат ва ҳуқуқ назарияси методлари тизими.
1.4.Давлат ва ҳуқуқи назариясининг бошқа фанлардан фарқи ва алоқадорлиги.

1.1.Давлат ва ҳуқуқ назариясининг предмети.
”Назария” – кенг маънода воқеа-ҳодисаларнинг ўзаро алоқаси ва қонуниятлари ҳақида яхлит тасаввур ҳосил қилувчи илмий билим шаклидир. Тор маънода эса - у ёки бу соҳадаги билимнинг асосий ғоялари, тушунчалари ва қонунлари тизимидир. Назария илмий билимнинг воқеа ва ҳодисаларнинг жиддий алоқалари ҳамда қонуниятлари ҳақида мукаммал тасаввур ҳосил қилувчи шаклидир. Назарий ва таълимот сўзлари айнан бир маънонианглатади.
Ҳар қандай фан ўзининг тадқиқот предметига, яъни шу фан ўрганаётган объектив ҳақиқатнинг маълум бир аниқ доирасига эга бўлади. Давлат ва ҳуқуқ назариясининг предмети уларнинг вужудга келиши, ривожланиши, ҳаракатда бўлиши (фаолият кўрсатиши) ва истиқболи тўғрисидаги энг умумий қонуниятларни ўрганади.
Унинг предметига фақат амалдаги давлат, ҳуқуқ муносабатлари, жараёнлари, ҳодисаларнинг энг умумий белгиларигина эмас, балки булар ҳақидаги тасаввурлар ҳам киради.
Давлат ва ҳуқуқ назарияси юридик фанлар тизимида фундаментал мавқе ва нуфузга эга. У, бир томондан, ижтимоий йўналиш ва мазмунга, иккинчи томондан, юридик воқеликни, давлат ва ҳуқуқ ҳодисаларини илмий, назарий жиҳатдан таҳлил этиш хусусиятига эга. Фанимиз ўз тадқиқотлари натижасида яратадиган назарий билимлар, хулоса ва тавсиялар барча соҳавий юридик фанлар учун умумназарий, методологик аҳамият касб этади. Юридик воқеликни акс эттирувчи умумий тушунча ва категорияларни билмай туриб, юриспруденциянинг бирон – бир масаласини, соҳавий юридик фанларнинг мавзуларини ўрганиб бўлмайди. Масалан, “жиноят”, “ер ҳуқуқий муносабатлар”, “шартномалар”, “мажбурият”, “мулк”, “маъмурий-ҳуқуқий муносабатлар”, “ҳуқуқий маданият”, “процесс (жараён)”, “юридик жавобгарлик” деган тушунчаларнинг таърифини англамай туриб, махсус фанларнинг предметини ўзлаштириб бўлмайди.
Давлат ва ҳуқуқ назарияси фани давлат ва ҳуқуқ ҳақидаги қарашлар, ғоялар, фикрлар ва билимлар тизими бўлиб, барча давлат-ҳуқуқ ҳодисаларига тегишли бўлган умумий қонуниятларни ўрганади, давлат ва ҳуқуқни яхлит институт сифатида кўриб чиқади. Унинг предметига фақат амалдаги давлат, ҳуқуқ муносабатлари, жараёнлари, ҳодисаларнинг энг умумий белгиларигина эмас, балки булар ҳақидаги тасаввурлар ҳам киради.