3. маъруза матни 1-боб. Давлат ва ҳуқуқ назариясининг предмети ва унинг ўзига хос хусусиятлари

Давлат ва ҳуқуқ назарияси методлари тизими....

“Метод” иборасини фанга қадимги юнонлар олиб кирганлар. Метод (юнонча «metodos» сўзидан олинган бўлиб) – бирор нарсага эришиш йўли, билиш усули маъносини англатади. Метод табиат ва ижтимоий ҳаёт ҳодисаларини ўрганиш, билиш, тадқиқ этиш усулидир.
Давлат ва ҳуқуқ назарияси ўз предметини, тадқиқот мавзу- ларини ўрганиш ва таҳлил этишда қўлланадиган методлар йиғин- диси, ҳосил қилинадиган билимларни умумлаштириш, тизимлаш- тириш ва таснифлаш тамойиллари фаннинг методологиясини ташкил этади.
Давлат ва ҳуқуқ назарияси (фани) нинг методлари - давлат ва ҳуқуқ масалаларини ўрганиш, уларга илмий ёндашишнинг усули, йўллари, тамойиллари тушунилади.Улар давлат ва ҳуқуқнинг турли соҳалари ва жиҳатларини очиб беришга кўмаклашади. Давлат ва ҳуқуқ тўғрисидаги билимларни ўрганиш, тўплаш, умумлаштириш ва муайян тизимга келтиришга ёрдам беради.
Давлат ва ҳуқуқ назарияси усуллари унинг предмети билан маҳкам боғлиқдир.
Агарда фаннинг предмети - у нимани ўрганади деган саволга жавоб берса, усуллари эса қандай ўрганилиши ҳақидаги саволга жавоб беради.
Фаннинг усули асосида унинг предмети ётади, чунки назариясиз усул предметсиз қолади, фан эса - мазмун ва моҳиятсиз.
Назария ва метод бир пайтда пайдо бўлади, лекин улар бир-бирининг ўрнини боса олмайди.
Давлат ва ҳуқуқ назарияси давлат ва ҳуқуқ ҳодисаларини ўрганиш учун ўзининг хусусий усулларини ишлаб чиқади, лекин шу билан бирга ижтимоий ва табиий фанлар томонидан ишлаб чиқилган умумий усулларни ҳам фаол қўллайди. Фанда узоқ муддат давомида билишнинг идеалистик ва материалистик усуллари бир-бирига қарши курашиб келади (метафизика, диалектика).
Давлат ва ҳуқуқ назариясининг методлари қуйидаги тўрт гуруҳга бўлинади:
1) Энг умумий методлар: метафизик ва диалектик методлар;
2) Умумий илмий методлар: анализ, синтез, индукция, дедукция, тизимли, функционал ва б;
3) Хусусий методлар: социологик, қиёслаш, статистик, мантиқий ва б.;