3. маъруза матни 1-боб. Давлат ва ҳуқуқ назариясининг предмети ва унинг ўзига хос хусусиятлари

Мафкуравий функция.Мафкура (арабча – фикрлар мажмуи), идеология (юнонча ―идея‖ – ―тушунча‖, ―тасаввур‖). Фаннинг мафкуравий функцияси сиёсатнинг дунёқараш билан боғлиқ жиҳа-тини акс эттиради. Мамлакатимиз ва халқимиз олдида турган энг муҳим масалалардан бири – бу миллий истиқлол мафкурасини яратиш ва ҳаётимизда татбиқ этиш ҳисобланади.
¹ “Эврика” – юнонча сўз бўлиб, “топдим” деган маънони англатади. Биз уни давлат ва ҳуқуқ назарияси томонидан янги билимларни ҳосил қилиш, янги хусусиятларни аниқлаш, илмий ҳақиқатни топиш маъносида қўлламоқдамиз.
Онгли тарзда тушуниладиган ва қабул қилинадиган мафкуравий функция – давлат ва
ҳуқуқнинг мамлакат иқтисодий-ижтимоий ҳаётида, маданият ва ижтимоий онг соҳаларида салмоқли ўрин тутишини эътироф этишдан иборатдир.
Гносеологик функция. Гносеология (юнонча ―gnosis‖ – англаш) жамиятнинг давлат ва ҳуқуқ ҳаётидаги ҳодисалар ва жараёнларни тушунтиришда намоён бўлади. Давлат ва ҳуқуқ назарияси нафақат давлат-ҳуқуқий устқурмани умумлашган ҳолда ўрганади, балки, унинг ривожланиш жараёнларини изоҳлайди, ушбу жараёнлар асосида қандай қонуниятлар ётишини ҳамда уларнинг мазмун ва моҳиятини аниқлайди.
Онтологик функция. Онтологик (юнонча ―untos‖ – борлиқ) функциянинг моҳияти давлат-ҳуқуқий ҳодисаларга оид материалларни топиш ва ўрганиш, уларни тизимлаштириш ҳамда таҳлил этишдан иборат. Мазкур функция доирасида давлат ва ҳуқуқ ҳодисаларининг моҳиятини англаш жараёни амалга оширилади.
Давлат ва ҳуқуқ назарияси юқоридаги функциялардан ташқари, сиёсий, ташкилотчилик, башорат қилиш каби функцияларни ҳам бажаради.
Сиёсат (юнонча ―политика ―жамиятни бошқариш санъати) давлат ҳокимиятини амалга оширишга йўналтирилган ижтимоий фаолиятни, мамлакат ичкарисидаги ва хорижий давлатлар билан муносабатлардаги давлат фаолиятининг муайян йўналиши ва тарзини ҳам англатади.
Давлат ва ҳуқуқ назариясининг ташкилий функцияси турли халқлар, давлатлар дуч келаётган энг мураккаб муаммолар ечимларини излаб топишда намоён бўлади.
Давлат ва ҳуқуқ назариясининг прогноз – башорат қилиш функцияси (юнонча ―прогносис ―олдиндан айтиб бериш), давлат ва ҳуқуқ ҳодисалари ривожланишининг кашф қилинган қонуниятлари назарияси, унинг томонидан исботланган фактлар, тўпланган статистика маълумотлари давлат ва ҳуқуқ назариясида олдиндан қилинадиган башорат учун асос бўлиб хизмат қилади.

3.