2. Xususiy tadbirkorlikni kredit bilan ta’minlash shakllari Kredit stavkasini aniqlash

3. Kredit stavkasini aniqlash
Kreditning asosiy sharti – bu qarz uchun haq to‘lash. Bu haq qarz qilingan summaga
nisbatan foiz hisobida olinganidan uni 
qarz foizi 
yoki 
kreditning foiz stavkasi 
deb yuritiladi.
Qarz foizi pul bozorida amal qiladi. Bozorga chiqarilgan pulning narxi foiz bo‘ladi. Boshqa
tovarlardan farqliroq, qarz pulining narxi – bu uning ma’lum to‘lov ehtiyojini qondirish
xossasidagi foydalanganlik uchun beriladigan haq bo‘ladi. Qarz puli kapital sifatida yoki
odatdagi to‘lov yoki harid vositasida ishlatiladi.
Mana shuning uchun ham qarzdor shaxs pul egasiga foiz stvakasini to‘laydi. Foiz stavkasi
oldindan belgilanadi.
Kreditning foiz stavkasi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
KFS = KF / KM * 100;
Bu erda, KFS – kreditning foiz stavkasi, %;
KF – qarz foizi, so‘m;
KM – qarz miqdori, so‘m.
Kreditlarning foiz stavkasi mamlakatning ssuda kapitallari bozorida aniqlanadi. Halqaro
kreditlarning foiz stavkasi esa jahon ssuda kapitallari bozorida aniqlanib, bu bozorlarning asosiy
qismi London, Tokio, NyuYork, Frankfurt, Parij va Bryussel shaharlarida joylashgan.
Kreditlarning foiz stavkasi turli omillar ta’sirida o‘zgarib turadi. Bu omillarning asosiylari
quyidagilardir:
Qarzga olinadigan pulni ishlatishdan kutiladigan naf darajasi, aniqrog‘i shu pulning
iste’mol qiymati. Qarz puli tadbirkor uchun ko‘p foyda keltirsa yoki iste’molchi ehtiyojini
to‘laroq qondirsa, foiz yuqori bo‘ladi, aks holda u pasayib ketadi. Bunda pulni hozir ishlatishdan
tegadigan naf taqqoslanadi.
Qarzni to‘lash muddati va sharti
. Agar qarz uzoq muddatga berilib, uni sekinasta,
kichikkichik qismlarga bo‘lib, bemalol qaytarish mumkin bo‘lsa, qarzdor yuqori foizga rozi
bo‘ladi. Agar qarz qisqa vaqtga berilsa va uni bir yo‘la to‘lash shart bo‘lsa, qarzdor past foizni
ma’qul ko‘radi. Gap shundaki, qarz qanchalik uzoq muddatga berilsa, shunchalik uni ishlatib
daromad ko‘rish mumkin va shu hisobdan foiz to‘lash engil bo‘ladi.