1-tema. Psixofiziologiya predmeti hám waziypalari

SHartli reflekslerdin’ sirtqi (shartsiz) tormozlaniwi.
Har tu’rli jat ta’sirlewshiler sha’rtli reflekslerdi an’sat tormozlaydi. Misali, awqatlaniw shartli refleksinen aldin birdenige jat dawis kelse yamasa qandayda bir jat iyis sezilse , yamasa jaratiliw sharayati keskin o’zgerse, sha’rtli refleks pa’seyedi ha’m ha’tte uliwma jog’aladi. Bunin’ sebebi usi, ha’r qanday jan’a ta’sirlewshi itte orientirovka refleksin ju’zege keltiredi, bul refleks ese shartli reaksiyani tormozlaydi.
Hayvon yamasa adamda basqa nerv oraylarinin’ xizmeti menen baylanisqan, yag’niy jat reflektor reaksiyalardi ju’zege keltiretug’in jag’daylar ha’m shartli reflekslerdi tormozlaydi. Misali, haywannin’ ayaq terisine elektr toki menen ta’sir etip awirtirilsa yamasa usi boyinsha signal berilse , awqatlaniw shartli refleksleri keskin da’rejede tormozlanadi. Ishki organlardan keliwshi signallar ha’m usinday effekt bere aladi. Quwiqtin’ tolip ketiwi, qusiw , jinisiy qozg’alis, organdag’i jaraqatlaniwlar protsessi awqatlaniw shartli reflesklerin pa’seytedi. Tormozlaniwdin’ bul tu’rleri ortasindag’i uliwma qa’siyet usi, olar jan’a reflektor reaksiyani ju’zege keltiretug’in signallar ta’sirinde kelip shig’adi.
I.P.Pavlov bunday tormozlaniwdi sirtqi tormozlaniw dep atadi ha’m bas miy u’lken yarim sharlari qabig’inda usinday tormozlaniwdin’ kelip shig’iw mexanizmi bir waqittag’i induksiya ha’diysesi menen aniqlandi..
SHegaradan tisqari tormozlaniw. SHartli ta’sirlewshinin’ ku’shin ha’dden ziyat asiriw joli menen ha’m shartli refleksti tormozlaw mu’mkin. Tormozlaniwdin’ bul tu’ri I.P.Pavlov shegaradan tisqari tormozlaniw dep atag’an.
SHartli reflekstin’ so’niwi. SHartli signal shartsiz ta’sirlewshi menen birge qollanila berse , sha’rtsiz ta’sirlewshi menen bekkemlenip barsa, shartli refleks saqlanip qalaberedi.
Shartli signal jekke qollanilsa, shartsiz sizgnal menen bekkemlenbese , bir neshe marte usinday jekke qollanilg’annan son’ , aldin payda etken bekkem shartli reflleks a’ste-a’ste pa’seyedi ha’m so’nip qaladi.