1-tema. Psixofiziologiya predmeti hám waziypalari

Ortodoksal uyqinin’ da’wirleri : 1 da’wir teta to‘lqinlar (3 – 7 gs), 2 dawir uyqi duglari (12 – 14 gs) komplekslari (joqari amplitudaga iye bo‘lgan a’ste patensiallar), 3 davr – uyqi duglari, joqari voltajli delta to‘lqinlari menen gu’zetiledi, 4 davr – en’ chuqur uyqi, delta to‘lqinlar (0,5 – 2 gs) payda boladi, bul dawirden keyin 5 dawirge – paradoksal uyqig’a o‘tedi.
Uyqinin’ a’hmiyeti : organizmnin’ dem aliwin ta’minleydi, informatsiyani qayta jumislaniwina ha’m eslep qaliwg’a imkan jaratadi, uyqi – sirkad bioritm (kunduz - kechasi) sutkanin’ jaqti waqtinda awqat tabiw, keshesi dem aliw.
Uyqinin’ belgileri: Esnew ha’m qolay jag’daydi qabil qiliw, sirtqi ortaliq penen baylanisti buziliwi ha’m sana-es da’rejesin pa’seyiwi. Seziwshen’likti ha’m shartli reflekslerdi pa’seyiwi. Bezler sekretor xizmetinin’ pa’seyiwi – silekey awizdin’ quriwi , ko‘z jasin – qabaqlardi jabiw jumisi, ju’rek uriw ha’m dem aliwinin’ siyreklesiwi , dene temperaturasi ha’m zat almasiwinin’ pa’seyiwi. EEG ritmleri chastotasinin’ kemeyiwi, amplitudasinin’ asiwi.
Uyqi mexanizmleri: gumoral faktorlarinin’ roli, nerv sistemesinin’ roli.
Uyqi mexanizmleri: gumoral faktorlar roli, uyqinin’ formalaniwinda qatnasadi:1.delta uyqinin’ shaqiriwshi peptid 2.uyqi substansiyasi3.neyrogipofizdan ekstraksiya qiling’an peptid

• 
  4.arginin vazototsin 5.VIP,β endorfin uyqi jag’dayin shuqirlastiradi.
  

• 
  A’ste uyqinin’ rawajlaniwi miy dizimin sinxronlastiriwshi sistema aktivligi menen baylanisli aniqlang’an. Miy ko’prigin Juve chokinin’ dorsal yadrosinda RFga, gipotalamusga, limbik dizimge serotonin ajiratiwshi neyronlar tawilg’an. Serotonin monoaminergetik dizimdi tormozlap EEGni sinxronizatsiyasin shiqarip a’ste uyqinin’ payda boliwina alip keledi. Uyqinin’ start mexanizmlarin, a’ste uyqinin’ iske tusiriwde basqariwshi roldi aldin’g’i gipotalamusti sinxronlastiriwshi gipnogen zonasina ha’m aniq (tiniq) tosiqqa beriledi. Talamustin’ nospetsifik yadrolari quraminda talamik gipnogen sinxronlastiriwshi sistema aniqlang’an. Paradoksal uyqi fazalari orta miydin’ hawa ren’ dag’in aktivatsiyasi na’tiyjesinde rawajlanadi . Bunin’ neyronlari noadrenalin ajiratadi ha’m miy strukturalarina har tu’rli ta’sir ko’rsetedi. Hawa ren’ dag’ti jaraqatlang’anda paradoksal uyqi jog’aladi.
  

Gipnotik uyqi u’lken diqqatqa ilayiq bolip, jag’daydin’ gipnozlawshi , uyiqlatiwshi ta’sirinde ha’m uyqig’a mu’tajlik barlig’in isendiretug’in gipnozshinin’ ha’reketleri ta’sirinde ju’zege keliwi mu’mkin. Gipnotik uyqi waqtinda mu’skiller sistemasinin’ nerv oraylari ha’dden ziyat tisqari pa’seyiw, tormozlaniw jag’dayinda , sonday-aq qozg’aliw jag’dayinda boladi.