1-mavzu. «Pedagogik fanlarni oʻqitish metodikasi» fanining predmeti, maqsad va vazifalari. Reja

Bilimlarni egallash bosqichlari

bilimlarini qoʻllash

mustahkamlash

anglab yetish
idrok etish

Oʻquvchilarning bilim oʻzlashtirish darajalari. 1. Reproduktiv faoliyatda oʻzlashtirilgan (HMA) uning algoritmlari va qoidalari faqat har xil koʻrinishlarda qayta ishlab chiqiladi (ta’limda aynan qayta gapirib berishdan tortib, oʻxshash vaziyatlarda bir oz oʻzgartirib aytishgacha), oʻquv predmetida dastlab bilib olingan ma’lumotlarga talaba faoliyat davomida biror yangi axborot qoʻshmaydi. Algoritmik harakatlar, ya’ni yaxshi tanish sharoitlarda va aniq tasvirlangan qoidalarga binoan harakat qilish reproduktiv faoliyat uchun xarakterlidir. Masalan, talaba umumiy ta’lim, ixtisoslik predmetlari boʻyicha oʻquv qoʻllanmalarida barcha masalalar (vazifalar)ni ilgari oʻzlashtirilgan (bilingan) qoidalar va algoritmlarga binoan echadi, talabaning bunday faoliyati reproduktivlik doirasidagi harakatlardir.
2. Mahsuldor faoliyat jarayonida oʻquvchi har doim oʻquv predmetidan oʻzlashtirib olinganiga nisbatan yangi harakat – (HMA) yaratadi, ya’ni oʻquv qoʻllanmasining mazmunidan farq qiladigan yangi axborotni yuzaga keltiradi. Yangi axborotni yaratish ham doimo izlanuvchanlik faoliyatida oldingi tajribaga tayanadi.
3. Reproduktiv va mahsuldor faoliyatlar oʻzaro bogʻlangan boʻlib, bilim egallashdagi ikki bosqichdir. Talaba ham reproduktiv, ham mahsuldor faoliyatga doir harakatni har bir masalani echish jarayonining elementi sifatida bajaradi. Psixologik-pedagogik fanlarda masala deganda ma’lum harakat yordamida bajarish mumkin boʻlgan ma’lum bir maqsad tushuniladi. SHunday qilib, maqsad vaziyat va harakat masalaning komponentlari hisoblanadi. Reproduktiv va mahsuldor faoliyatni qoʻllash komponentlari masalalarda koʻrsatilgan varinatlarga bogʻliq boʻladi.

4. 
   Bilimlarni oʻzlashtirishning 1-darajasi. 1-daraja (A1). Agar masalada uning echishning maыsadi, vaziyati va harakati koʻrsatilgan boʻlsa, talabadan bu uchala komponent masalaning tuzilishidagi barcha komponentlarga mos kelishi haqida xulosa chiqarishgina talab etiladi, bu bilish faoliyati hisoblanadi. Talaba uni ob’ektlar, jarayonlar yoki harakatlar haqidagi ilgari oʻzlashtirilgan axborotni qayta idrok qilgandagina bajara oladi. Bu tashqaridan algoritmik koʻrinishda berilgan algoritmik faoliyatdir.
   

5. Bilimlarni oʻzlashtirishning 2-darajasi. 2-daraja (A II). Agar masala(vazifa)da maqsad va vaziyat berilgan boʻlsa, oʻquvchidan uni echish uchun oldin oʻzlashtirilgan (oʻrganilgan) harakatni qoʻllash talab etiladi, bu reproduktiv algoritmik harakat. Talaba uni – bu harakatni bajarishning oldin oʻzlashtirilgan moʻljali haqidagi axborotni mustaqil qayta tiklab va qoʻllab bajaradi. Buni tipik masala deyiladi.
6. Bilimlarni oʻzlashtirishning 3-darajasi. 3-daraja (AIII). Agar masala (vazifa)da maqsad berilgan boʻlib, lekin unga erishishning vaziyati noaniq boʻlsa, talabadan esa vaziyatni aniqlash (toʻldirish) hamda bu notipik masalani echish uchun oldin oʻzlashtirilgan harakatni qoʻllash talab etilsa, bu evristik tipdagi mahsuldor harakat hisoblanadi. Talaba bunday faoliyatni tipik harakatning ilgaridan ma’lum moʻljal asosini mustaqil oʻzgartirish jarayonida oʻzi uchun yangi axborotni topish va notipik masalani echish uchun sub’ektiv yangi (HMA)ni qurish jarayonida bajaradi. Bu evristik faoliyat boʻlib, tayyor algoritm yoki qoidaga binoan bajarilmaydi, balki harakatning oʻzi davomida yaratilgan yoki qayta oʻzgartirilgan algoritm yoki qoidaga binoan bajariladi.