1-dars Kimyoning asosiy tushunchalari

germaniy(ekasilitsiy)kashf qilindi.
Eslatma; eka degani bitta yoki birinchi analog degani.
Galliyni 1875-yilda Lekok De Buabodran, Skandiyni 1879-yilda Nilson, Germaniyni 1886-yilda
Vinkler kashf etdi va o’z yurti nomini berdi.
Elementlarning davriy bo`lgan fizik va kimyoviy xossalari
1.Atom radiusi-atom yadrosidan uning tashqi qavatigacha bo`lgan masofa
Guruhda-elektron pog`onalar ortgani sababli atom radiusi ortadi.
Davrda – pog`onalar o`zgarmay elektronlar ortganligi sababli tortishish kuchi ortadi, atom
radiusi kamayadi.
2.Ion radiusi- E <sup>+</sup> < E <sup>0</sup> < E <sup>-</sup>
S <sup>-2</sup> > Ar > K <sup>+</sup> > Ca <sup>+2</sup> > F <sup>-</sup> >P <sup>+5</sup>
3.Ionlanish energiyasi-atomning tashqi qavatidagi 1 ta elektronni olish uchun sarflanadigan eng
kam energiya miqdori. [I]=eV;kKal;J;kJ
4.Elektronga moyillik- normal holatdagi atomga 1 ta elektronni birikishi natijasida chiqadigan
energiya 1 , 2, 3 ,8 guruhlarda elektronga moyillik 0 ga teng 7-guruhda eng katta-F
5.Elektromanfiylik- molekuladagi 1 element atomi boshqa element atomini tortish xususiyati.
1932-yilda Poling fanga kiritgan. NEM(nisbiy elektromanfiylik) litiyga nisbatan olingan.
6.Oksidlovchilik va qaytaruvchilik – atom radiusiga bog`liq. Atom radiusi ortgan sari
oksidlovchilik kamayadi qaytaruvchanlik ortadi. Atom radiusi kamaygan sari oksidlovchilik
ortadi qaytaruvchilik kamayadi.
7. Metallmaslik – eng kuchli metallmas Ftor. Shuning uchun metallmaslik ftorga qarab ortadi.
Ya`ni davrda o`ngga, guruhda yuqoriga qarab metallmaslik ortadi. →↑
8. Metallik – eng kuchli metall Seziy. ( Chunki fransiy radioaktiv) . Shuning uchun metallik
seziyga qarab ortadi. Ya`ni davrda chapga, guruhda esa pastga tomon metallic kuchayadi. ←↓
9. Elementlarni kislorodli birikmalarida kislota va asos xossasi –
Kislotali xossa Asos xossa-
ortadi kamayadi

kamayadi ortadi
10. Vodorodli birikmalarda asoslik va kislotalik xossasi
V guruh elementlari gidridlari asoslik xususiyatiga ega

Asoslik kamayadi
VI va VII guruh elementlari kislotalik xususiyatiga ega

Kislotalik ortadi