1-dars Kimyoning asosiy tushunchalari

1.3Donor - akseptor bog`lanish – bog`lanishda qatnashmagan juft elektroni bo`lgan donor
element va bo`sh orbitali bo`lgan akseptor elementlar o`rtasidagi bog`lanish.
NH 3 BF 3 NH 3 +HCl→NH 4 Cl
HNO 3
Eletron bergan atom donor elektron olgan atom akseptor deyiladi
Bularga; ammoniy bor birikmalar, CO, C 6 H 6 , H 2 O, J 2 , kordinatsion birikmalar, kristalogidratlar,
HNO 3 , N 2 O 5 kabi birikmalar kiradi.
NH 4 + da 1 ta, HNO 3 da 1 ta, N 2 O 5 da 2 ta, CO da 1 ta domor akseptor bog` mavjud. Kompleks
birikmalarda esa ligandlar soniga teng.
Kovalent bog`lanishli moddalarning xususiyatlari:
1) Atom va molekulyar kristall panjaralarni hosil qiladi
2) Qutbsiz moddalar elektr tokini o`tkazadi, qutbsizlar esa yo`q.
3) Past qaynash va suyuqlanish temperaturalariga ega
4) Qutbsiz moddalar suvda yaxshi eriydi qutbsizlar esa qutbsiz erituvchilarda yaxshi
eriydi(asosan organik erituvchilarda).
5) Bog`lanish energiyalari yuqori
Ion bog`lanish
Ion bog`lanish – 1-atom elektron berishi 2-atom elektron olishi natijasida hosil bo`lgan qarama-
qarshi ionlar o`rtasidagi tortishuv.( metall+ metallmas orasida vujudga keladi).
Elektromanfiyliklari o`zaro keskin farq qiladigan atomlar o`rtasida hosil bo`ladi.
x>1.7
Bularga: barcha metall oksidlari, metall gidridlari, barcha tuzlar va barcha asoslar misol bo`ladi.
Ion bog`lanish xususiyatlari:
1) Ion kristall panjaraga ega.
2) Qattiq holatda elektr tokini o`tkazmaydi, suyuqlanmalari va eritmalari elektr tokini juda
yaxshi o`tkazadi.
3) Yuqori qaynash va suyuqlanish temperaturalariga ega
4) Suvda yaxshi eriydi
5) Bog`lanish energiyasi yuqori
Vodorod bog`lanish
Vodorod bog’lanish – biror molekulaning vodorod atomi bilan boshqa molekulaning kuchli
elektromanfiy (O,F,N,Cl) atomi orasida yuzaga keladigan bog’lanish. Vodorod bog’lanishni
nuqtalar shaklda tasvirlash qabul qilingan.