1-Амалий машғулот Mavzu: Avtotraktor dvigatellarining krivoship shatun mexanizmi, tuzilishi va ishlashini o’rganish

11-Rasm. Dvigatel shatunlari.
a-D-160; A-41; b-A-01M, va YaMZ; v-GAZ-52; g-SMD-14; 1va 14-moy to’zg’itish teshigi; 2-shatunning ustgi kallagi vtulkasi; 3-shatunning ustgi kallagi vtulkasiga moy keltirish ariqchasi; 4-shatun bolti; 5-sterjen; 6-shtift; 7- pastgi vkladыsh; 8-shatun qopqog’ini o’rnatma shtifti; 9-shplint;10-gayka; 11-shatunning pastgi kallagini qopqog’i; 12-ustgi vkladыsh; 13-shatunning ustgi kallagi; 15-qulfli shayba; 16-shatunning pastgi kallagidagi teshik; 17-shatunning pastgi kallagi.
Shatun uglerodli po’latdan tayyorlanadi.Uning pastgi kallagini boshqa shatun kallagi bilan almashtirish mumkin emas, shu sababli unga belgi qo’yiladi. Shatun kallagini joyiga qo’yishda qulflari (tirnoqlari) to’g’ri kelishi, ya’ni ustma - ust tushishi kerak. Shatundagi (porshenga moy sachratuvchi) forsunka oldinga qaratib o’rnatilishi kerak.
Shatun bolti qotirilganda o’z - o’zidan aylanmasligi uchun uning kal-lagi listkalar (ZIL-130, SMD-14) yoki shtiftlar bilan tutib turiladi.VAZ avtomobilida shatun gaykasi o’z-o’zidan buralmasligi uchun rez’baning ishqalanish burchagi, uning ko’tarilish burchagidan kattaroq qilib tayyorlangan. Shatun bolti dinamometrik kalit (klyuch) yordamida dvigatel pasportida ko’rsatilgan kuch bilan qotirilishi shart.
9.Shatun vkladыsh(podshipnik)lari (12-rasm). Ishqalanishga mini-mal kuch sarf bo’lishini ta’minlaydi.
Uning yeyilishi kam bo’lishi kerak. Vkladыsh qiyaligi (sovitgich) undan moyni chiqishiga sharoit yaratadi.
Vkladыsh tashqi sirti po’lat listdan (1-3 mm), ichki sirti anti-friksion material(babit, qo’rg’oshin, bronza va h. k.) bilan qoplangan. Bu qatlam qalinligi 0,4-0,9 mm bo’ladi. Karbyuratorli dvigatellarda vkladыsh qalinligi 1,5-2 mm, dizellarda 2,5-3 mm. Vkladыsh ichki yuzasini yo’nalishi ekssentrik shaklida, ajralish qismida uning qalinligi diametrial kesim yuzasiga nisbatan kichik. Bu korpus deformasiyalanganda yaxshi moylanishini ta’minlaydi.
Vkladыshdagi mufta (tirnoq) shatun kallagiga kiradi va uning o’qiy siljishi cheklanadi. Po’lat- alyuminiy vkladыshlarning ish sirti 0,003-0,009 mm qalinlikda qalay bilan qoplagan. Bunda vkladыsh ish sirti tirsakli val ish sirti bilan tez moslashadi va uning tashqi sirti shatun kallagidagi ichgi sirtga yaxshi tegib turadi, natijada issiqlikni yaxshi (korpusga) uzatadi.

a

b