1- ma'ruza. Kirish. Tinchlik va qo`zg`alish potensiallari. Neyronlararo aloqalar. Markaziy nerv tizimi

Neyronlararo aloqalar 

 

Membrana potensiali. Tinchlik potensialining ion mexanizmi. 

Qo‘zg‘alish potensiali.  

Refrakterlik  davri.  “Bor  yoki  yo‘q”  qonuni.  Mielin  qavatining  qo‘zg‘alish 

potensialini saltator (sakrab) o‘tkazishdagi roli.  

Nerv tolasi bo‘yicha qo‘zg‘alishni o‘tish qonuniyatlari. 

Sinapslar va neyronlar integratsiyasi. Elektr va kimyoviy sinapslar. 

Qo‘zg‘atuvchi va tormozlovchi sinapslar.  

Tormozlanish 

Neyronlarning nerv markazlarida bog‘lanishi.  

Qo‘zg‘alish va tormozlanish jarayonlari o‘rtasidagi bog‘liqlik. 

 

MNTning  tuzilishi  va  faoliyati  to‘g‘risidagi  zamonaviy  tasavvurlar  neyron 

nazariyasiga  asoslangan.  Bu  nazariyaga  ko‘ra,  bosh  va  orqa  miya  tarkibidagi 

alohida-alohida  neyronlar  ularning  funksional  birligidir.  Neyronlarning  tuzilma 

unsurlari  (neyrofibrillalar  va  gialoplazma)  bir  hujayradan  ikkinchisiga  o‘tmaydi. 

Neyronlar  bir-biri  bilan  sinapslar  yordamida  bog‘langan.  Sinapslar  neyronlarni 

reflektor tamoil asosida faollik ko‘rsatadigan guruhlarga birlashtirib turadi. 

MNT  juda  ko‘p  nerv  hujayralari  yoki  neyronlarga  ega.  Har  bir  neyronning 

tana (soma), kalta o‘simtalar (dendritlar) va uzun o‘simta (akson) deb nomlangan 

qismlari  bo‘ladibo‘ladi.  Neyronning  tanasi  va  dendritlar  boshqa  neyronlardan 

kelgan  impulslarni  qabul  qilish  va  ularni  tahlil  qilishda  qatnashsa,  akson  boshqa 

nerv  hujayralari  va  ishchi  a'zolarga  tegishli  impulslarni  o‘tkazadi.  Neyron  tanasi 

yana  kalta  va  uzun  o‘simtalarni  oziqlanishida  faol  qatnashadi,  bu  uning  trofik 

funksiyasi deyiladi (2). 

---

Neyron MNTning tarkibiy va funksional birligidir. Uning asosiy faoliyati nerv 

impulslarini  hosil  qilish.  Uni  maxsus  kuchaytirgich  aspoblari  yordamida  qayd 

qilish mumkin. 

Boshqa  barcha  tizimlar  kabi  nerv  tizimi  xam  xujayralardan  tashkil  topgan 

bulib, bu xujayralar nerv xujayralari yoki neyronlar deb yurtiladi. Nerv tizimining 

tarkibiy  neyronlardan  iborat  ekanligini,  ya'ni  neyron  nazariyasini  ispaniyalik 

neyrogistolog R.Kaxal va angliyalik fiziolog Ch.Sherringtonlar asosladi.