1- ma'ruza. Kirish. Tinchlik va qo`zg`alish potensiallari. Neyronlararo aloqalar. Markaziy nerv tizimi

 

 

 

Tinchlik va qo`zg`alish potensiallari 

 

 

R e j a: 

1. 

Umumiy xarakteristika  

2. 

Membrana potensiallari, tinchlik potensiali. 

3. 

Harakat potensiali. 

4. 

Bo’sag’a kuchi, reobaza va xronaksiya. 

5. 

Labillik, refraktorlik. 

 

---

Umumiy xarakteristika. 

 

Barcha tirik hujayralar qo’zg’alish yoki ta'sirlanish xususiyatiga ega, buning 

natijasida moddalar va energiya almashinuvining o’zgarishi, shira ajralishi, harakat 

qilish, elektr impulslar paydo bo’lishi mumkin. Qo’zg’alish qitiqlagichlar ta'sirida 

vujudga keladi. Qo’zg’alishning bu tariqa qitiqlanishga bir to’qima shira ajralishini 

(bez to’qimasi) ikkinchisida qisqarishning (muskul to’qimasi), uchinchisiga elektr 

impulslar  (nerv  to’qimasi)  ishlab  chiqarishni  ixtisoslashgan  javob  reaksiyalari 

deyiladi,  to’qimalarni  esa  qo’zg’aluvchi  to’qimalar  deyiladi.  Qitiqlagichlar 

kimyoviy,  fizikaviy  va  biologik  bo’lishi  mumkin.  Qo’zg’aluvchan  hujayralarga 

nisbatan  adekvat  va  noadekvat  yoki  indekvat  qitiqlagichlar  tafovut  qilinadi 

(tushuncha  berish).  Qo’zg’alishni  paydo  qiladigan  eng  kam  kuch  bo’sag’a  kuchi 

deyiladi  (bo’sag’a  osti  va  usti  kuchlariga  ta'rif  berish).  Qo’zg’alish  tufayli 

hujayralarda  bir  qator  fizikaviy  va  ximiyaviy  o’zgarishlar  sodir  bo’lib,  ularning 

ichida eng xarakterlisi elektr xodisalaridir. Tirik to’qimalardagi elektr xodisalarni 

o’rganish XVIII asrdan boshlandi (A.Galvani, K.Matteuchi, I.Dyubua Reymon va 

boshqalar).  Baqa  keyingi  oyog’idan  tayyorlangan  preparatga  tok  ta'sir  qildirishni 

xarakterlab  berish.  Baqa  orqa  miyasining  o’zi  elektr  toki  ishlab  chiqarishini 

A.Galvani aytilgan preparatlarda isbotladi. Keyinchalik bunday elektr mavjudligini 

yana italiyalik olim K.Matteuchi maxsus galvanometrda o’lchab ko’rsatdi.