|
Baliqchilik havzalari - baliqchilik havzalarining o‘lchamlari, chuqurligi, oqishi o‘rchitiladigan baliqning biologik xususiyatiga bog’liqdir. Iliq suvni hohlovchi baliqlar havzasi chuqur bo‘lmasligi, sekin oqadigan yoki oqmaydigan bo‘lib, baliqlar mahsuldorligini oshishi uchun organik va mineral moddalarga boy bo‘lishi kerak. Jumladan, suv osti o‘tlari yetarli darajada rivojlangan bo‘lishi zarur. Ammo qattiq suvlarda o‘sadigan o‘simliklar bo‘lmasligi kerak. Baliqlar hayotining har xil davrida ularni biologik xususiyatlari tashki muhit sharoitiga qarab o‘zgaradi. Shuning uchun ularning har xil yoshidagi o‘zgarishiga qarab havzalarni qurish zarur.
Uvildiriq qo‘yadigan havza - baliqlarning ko‘payishi uchun xizmat qiladi, uning yuzasi 200 - 500 m2 dan 1000 - 2000 m2 gacha yetadi. Bu havzalar uchun katta yo‘llardan uzoq, balchiq bosmagan va botkoqlashmagan, neytral yoki kuchsiz ishqoriy tuproqli joylar tanlanadi. Havzaning chuqurligi 0,4 - 0,5 m bo‘lib, tubi qiya qilinadi. Suv kirishi va chiqib ketishi o‘z holida bo‘lishi kerak.
Yosh baliqchalar (malka) o‘sadigan havzalarga - uvildiriq qo‘yadigan havzalardan yoki baliqchilik xo‘jaligida yetishtirilgan lichinkalar olib kelib boqiladi. Uning yer maydoni 0,25 - 1 ga bo‘lib, bu yerda yosh baliqchalar 15 - 18 kun, ba’zan 30 - 45 kungacha boqiladi.
O‘stirish havzasida - yosh baliqlar ma’lum og’irlikka yetguncha boqiladi. Uning yer maydoni 20 gektargacha bo‘lib, chuqurligi 70 - 80 sm bo‘ladi. Eng chuqur joyi 120 - 150 sm, eng yuza joyi 20 - 30 sm ga to‘g’ri keladi.
Yaylov havzasida - tovar baliqlar yetishtirilib, maydon bir necha o‘n gektar bo‘ladi. Ularning chuqurligi 0,8 - 1,5 m dan 2,5 - 3 m gacha bo‘ladi.
Ona baliqlar havzasi - yozgi va qishki turlarga bo‘linib, bu havzalarda ishlab chiqarish va bosh sonini to‘ldiradigan yosh baliqlar saqlanadi. Ular alohida havzalarda rivojlantiriladi, chunki karp baliqlarining kattalari yosh baliqlar uchun har xil kasalliklarni tarqatuvchi manba hisoblanadi. Bu havzalar yozda bemalol yayrab yuradigan, boqiladigan darajada bo‘lsa, qish vaqtlari esa qishlash vazifasini bajaradi. Uning yer maydoni mavjud nasl beradigan va bosh sonini to‘ldiradigan yosh baliqlar soniga bog’liqdir.
Qishlovchi havzalar - qish paytlarida baliqlarni qishlashi uchun xizmat qiladi. Ularning yer maydoni 0,2 - 1,5 ga, chuqurligi 1 - 1,2 m, janubiy hududlarda esa 1,5 m bo‘lishi kerak. Qishlovchi havzalarning tubi mustahkam va suv o‘tlari bo‘lmasligi kerak. Bu havzalar suv manbalariga yaqin bo‘lishi va doimo suvi almashtirilishi zarur.
Karantin havzasi - boshqa xo‘jaliklardan keltirilgan baliqlardan biron-bir kasallik tarqalmasligining oldini olish maqsadida xizmat qiladi. Erkak, urg’ochi va o‘sishdagi baliqlar alohida-aloxida saqlanadi. Suvning harorati +12°C dan yuqori qilib 20 kun, agar +12°C dan past bo‘lsa bu kungacha yana 20 kun qo‘shib karantindan saqlanadi. Qish vaqtlarida karantin butun qish davomida bo‘ladi va doimo nazorat qilib turiladi. Karantin havzalari 0,2-0,3 ga joyni egallab, baliqchilik xo‘jaligining oxirgi chekkasida, ishlab chiqarish havzalaridan kamida 20 - 30 m uzoqlikda joylashtiriladi.
O‘stirish (sadki) havzasi - kichik bo‘lib, maydoni 100 - 200 m2 bo‘ladi va uni muzlamaydigan suv qatlami 1 m bo‘lishi kerak. Bu havzalarda uvildiriq qo‘yish davrigacha bir yillik baliqlar va kech uvildiriq qo‘yadigan nasldor baliqlar saqlanadi.
Havzalarni suv bilan ta’minlashda baliqchilik xo‘jaliklari suv xo‘jaliklariga bog’langan bo‘ladi. Havzalarni suvga to‘ldirish yoki chiqarish baliqchilik xo‘jaliklari ixtiyorlarida bo‘lsa maqsadga muvofiqdir. Bunday erkinlik baliqchilik xo‘jaliklarida hamma tadbirlarni o‘zlari hohlaganida o‘tkazishga imkon beradi.
Xavzalarni meliorasiya holatini yaxshilash va o‘g’itlash - havza baliqchiligi ekstensiv va intensiv shaklda rivojlantiriladi. Ekstensiv rivojlantirishda faqat tabiiy oziqa bazasidan foydalanadi. Intensiv boqishda esa havzalarga o‘g’itlar va har xil oziqalar solib turiladi. Buning natijasida baliqlarni urug’ qo‘yishi ko‘payadi va mahsuldorligi oshadi. Binobarin, ekstensiv baliqchilikda har 100 ga havzadan 200 - 300 s gacha baliq olinsa, intensiv boqishda zsa 600 - 2000 s gacha mahsulot olish mumkin. Havza baliqchiligi samaradorligini oshirishda havzalardagi oziqa bazasiii ko‘paytirish, meliorasiya ishlarini yaxshilash, o‘g’it va qo‘shimcha oziqalar solish ishlarini yo‘lga qo‘yish zarur.
Meliorasiya tadbirlariga suv havzalarida gaz va kimyoviy sharoitni yaxshilash, suv o‘simliklarini yo‘qotish hamda ohaklash kiradi. Havzalarning kislorod rejimini yaxshilash uchun har xil aeratorlar ishlatiladi. Agar suvda ko‘p miqdorda temir tuzlari bo‘lsa, aeratorlar ta’sirida ular oksidlanadi va to‘shamaga tushadi. Suvni kislotalik muhitini neytrallash uchun ohak solinadi.
Havza suvlarida haddan tashqari o‘tlar o‘sib ketsa baliqlarning mahsuldorligi pasayadi. Ayniqsa suv ustidagi qattiq o‘simliklar katta zarar yetkazadi. Bunday o‘tlar vaqtida o‘rib tozalanishi kerak. Havzalardagi ko‘p miqdordagi yumshoq suv osti va suzib yuradigan o‘simliklarni yo‘qotish uchun oq amur baliqlari o‘stiriladi.
Foydalanilayotgan havzalardagi begona va yirtqich baliqlarga qarshi kurashishda har xil filtrlar va baliq tutqichlardan foydalaniladi. Iloji bo‘lmaganda suvi quritilib yangilanadi.
Baliq yetishtiradigan havzalardan uzoq vaqt davomida foydalanilsa yoki vaqt-vaqti bilan quritib turilmasa baliqchilik mahsuloti qat’iy kamayadi. Bunday suv havzalarida ko‘p miqdorda organik moddalar yig’ilib qoladi va kislorod rejimi yomonlashadi. Shunday holatlarni yo‘qotish uchun bir yoki ikki yil suvsiz quruq qoldiriladi. Bu davr ichida organik moddalarni mineralizasiyalanish jarayoniga sharoit tug’iladi, hatto suv havzasi yerini qayta ishlab, suli, no‘xot, makkajo‘xori, karam va boshqa ekinlarna ekib hosil olish ham katta ahamiyatga ega bo‘ladi.
Baliqchilikda ham xuddi o‘simlikchilikdagi kabi organik o‘g’itlar ishlatiladi. Havzada oldindan qaysi elementlar yetishmasligi aniqlangan bo‘ladi. Ishlatilayotgan o‘g’itlar suvning harorati, gaz rejimi, tuproqning va suvning rNiga ta’sir qiladi. Havzalar suv ustida qalqib suzib yuradigan o‘simliklari rivojlanishi uchun azot va fosfor nisbatini hisobga olish kerak.
Mineral o‘g’itlardan superfosfat, fosforit uni, so‘ndirilmagan ohak, kaliyli va natriyli selitra, sulfat-ammoniysi, sintetik mochevinadan foydalaniladi. Organik o‘g’itlar ko‘proq havzalar tuprog’i qumoq, qum, kulrang bo‘lgan yerlarga yaxshi samara beradi. Bu maqsadda juda yaxshi chirigan go‘ng, har xil chiqindilar yoki torfdan chiritib tayyorlangan o‘g’itlar (kompostlar) va ko‘k o‘tlardan foydalaniladn. Go‘ng va kompostlar iloji boricha quritilib yangidan hosil qilayotgan havzalar yeriga ishlatilsa yaxshi bo‘ladi. 1 ga maydonga 2 t hisobidan solinadi. Havza quritilgan vaqtda dukkakli va boshoqli ekinlar ekilib keyin o‘riladi, qolgan qismlari va o‘simliklar tomirlari havza uchun yaxshi o‘g’it bo‘lib xizmat qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
