Ózbekstan Respublikası joqarı hám orta

ÁYYEMGI QITAY LINGVISTIKASI

Qıtay mádeniyatı, ilimi erte rawajlanǵan el. Onda jazba estelikler biziń eramızdan burınǵı XV ásirde payda bolǵan. Qıtay jazıwshılarında SHıǵıs xalıqları tariyxına kerekli materiallar júdá kóp. Biraq ol tilde jazılıp qaldırılǵan materiallar basqa tillerge, ásirese Evropa tillerine waqtında awdarılmaǵan. Sonlıqtan olar ilimnen shette qalıp otırǵan.

Sonlıqtan da lingvistika tariyxın izertlegen Evropa ilimpazlarınıń hámmesi sózdi áyyemgi Indiya, áyyemgi Greciyadan baslaydı.
At qoyıw teoriyası hám grammatikalıq óner teoriyası áyyemgi Qıtayda da bolǵan. At qoyıw teoriyası qáliplestirgen adam V-IV ásirlerde (555-479) ómir súrgen filosof Konfuciy boldı. (Kun-Czı).
At qoyıw teoriyası menen birge áyyemgi Qıtayda grammatikalıq ónerdiń de negizi salındı. Grammatikalıq ilim Qıtaylardıń eski jazıwı-ieroglifke negizlendi. Qıtay ieroglifi biziń eramızdıń 1 ásirinde aq normaǵa túskenligi. Grammatikaǵa baylanıslı pikirler de usı ieroglif jazıwın túsindiriwge baylanıslı kelip shıqtı.
Áyyemgi Qıtayda grammatikalıq óner diniy jazbalar tilinen izertlew tiykarında kelip shıqqan. Olardıń túsinigi boyınsha eń negizgi forma sóz. Sonlıqtan ieroglif jazıwı jeke sesti emes, al sózdi belgileydi. Áyyemgi Qıtay lingvistikasınıń wazıypası-tildegi hár bir sózge jeke tańba tayarlaw ol tańbalardıń mánisin olardı qalay oqıw qalay qollanıw jolların anıqlaw bolǵan. Tańbalar sózligi jasalǵan. Biziń dáwirimizge kelip jetken sózliktiń bir túri «Erya» Ol biziń eramızǵa shekemgi 888 ásirde jasaǵan. Onda diniy sózler jazılǵan, ierogliflerdi túsindirgen. Sózlikte ierogliflerdi tallaw,olardı oqıwdıń,túsindiriwdiń qádeleri berilgen. «Erya» tipinde keyin bir neshe sózlikler dúzilgen.Olardı geyde ierogliflik grammatika dep te ataydı.Bunda morfema,sóz mánisi,etimologiyası sóz etiledi de al grammatikalıq kategoriya máseleleri onsha sóz etilmegen.

ÁYYEMGI INDIYA LINGVISTIKASI.

Áyyemgi Ind izertlewleri Biziń eramızdan burınǵı V ásirden baslanadı. Indlerdiń ańız,gimn,diniy jırları bolǵan «Veda» tilin izerlewden Ind lingvistikası baslanadı.Biziń eramızdan burınǵı VI ásirde belgili bolǵan bul kitaptı indler karamatlı dep sanaǵan. Sol dáwirdiń ózinde kitapta indler túsiniksiz kóplegen sózler,gápler bolǵan. Sonı anıqlaw «Veda» tilin awızeki sóylew tilinen qorǵaw,onıń tilin izertlew qolǵa alınǵan.Onı izertlew tórt túrli baǵıtta júrgizilgen.

1. 
   Fonetikası menen orfoepiyasın izertlew.
   
2. 
   Qosıq qurılısın izertlew. 3.Grammatikasın izertlew.
   

4. Leksikası menen etomologiyasın izertlew.
Áyyemgi ind lingvistikası usı tórt baǵdarda rawajlanǵan.
Hind lingvistikası ásirese YASKI hám PANINI miynetleri arqalı bizge kelip jetti.