Ózbekstan Respublikası joqarı hám orta arnawlı bilim ministrligi Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universiteti Qaraqalpaq filologiyası fakulteti

 
 
STRUKTURALIQ LINGVISTIKA 
XX ásirdegi eń kóp taralǵan lingvistikalıq mektep strukturalıq lingvistika 
boldı. Bul baǵıt 20-jıllardan baslap belgili bola basladı. Biraq «Ctruktura» degen 
termin X. Posse tárepinen 1939-jıldan baslap qollana baslaǵan. Bul mekteptiń 
payda bolıwına túrli sebepler boldı. Ulıwma ilimniń, sonıń ishinde matematika, 
kibernetika, logikanıń rawajlanıwı, elektron mashinalardıń payda bolıwı, onı til 
bilimine qollanıw talabınıń ósiwi, tildiń ámeliy xızmetleriniń quramalanıwı hám 

---

t.b Mine,bulardıń bári strukturamızda aǵımnıń payda bolıwına alıp keledi.
Sonday- aq tildiń jaqınlıǵın, tuwısqanlıǵın, shıqqan tegin ashıw endi jetkiliksiz
boldı. Onıń menen salıstırmalı tariyxıy til bilimi shuǵıllanıp kelgen edi. Endi 
tildiń elementleri óz-ara baylanısadı.Onda qanday zańlıqlar bar. degen 
sorawlarǵa juwap beriw kerek boladı. 
Usınday sebeplerden strukturalıq lingvistika kelip shıqtı. Bul aǵım birden 
payda bolmadı. Onıń negizi V. Gumboldt,F.de Sossyur,I.A.Boduen de Kurtune
miynetlerinde salındı. Strukturamız mektebi ásirese F.de Sossyur miynetlerine 
cúyenedi. 
Strukturamızdıń úsh mektebi bar: Praga,Konengagen hám Amerika 
deskriptivlik mektepleri. Olardı birlestiretuǵın ortaq máseleler bar. 
Bulardıń bári jas grammatizmge qarsı tildi ishki elementlerdiń 
baylanısınan,sistemadan,stukturadan turadı dep sanaydı. Til biliminiń wazıypası-
tildiń qurılısın izertlew dep biledi, strukturasın lingvistika dep atalıwı da sonnan. 
Bul mektep wákilleriniń hámmesi F.de Sossyurdıń izi menen tildi tanbalar 
sisteması dep qaraydı. 
PRAGA MEKTEBI
. Bul mektep 1926-jılı qáliplesken. Bunı 
shólkemlestiriwshi shex alımı prof. V.Matezius (1882-1945), Dógerek aǵzaları
Gavranen,Tranka,Skalishka,sonday-aq 
orıs 
emigrantları 
S.Karshevskiy, 
R.YAkobson,H.S.Grubeckiyler boldı. Bulardıń ayırıqsha tabısqa jetken tarawı 
fonologiya ilimi boldı. Ayrıqsha H.S.Grubeckiy óziniń ustazı Bodzen de 
Kurteneniń fonema tárepi ilimin basshılıqqa alıp «Fonologiyanıń tiykarları»degen 
miynetin dóretti.Kitap 1939-jılı nemisshe baspadan shıqtı, 60-jılı orıssha 
awdarıldı.