Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 
1.Немкова С.Н. Сезонная динамика экстенсивности заражения имаго 
пчел 
Apis mellifera
клещом 
Varroa
(Parasitiformes, Varroidae) в разных 
регионах Украины // Вестник зоологии. -Киев, 2005. -39(4). -С.73-78. 
2.Полтев В. И., Нешатаева Е. В. Болезни и вредители пчел. М.: Колос, 
1977. 160 с. 
3.Ятусевич А.И., Галат В.Ф. и др. Руководство по ветеринарной 
паразитологии. -Минкс:ИВЦ Минфина, 2015. -496 с. 
4.Glinski, Z. Chorobypszczol: odpornosc, patologia, terapia / Z. Glinski, K. 
Kostro, D. Luft-Deptula; Ред. M. Zdanowska, E. Zaremba. – Warszawa :PWRIL, 
2006. – 244 s. 
TUTIPAK QURTINING G`UMBAGI 
(BOMBYX MORY)
 DAN XITIN
VA XITOZAN AJRATIB OLISH
 
Z. Davlatboyeva, M. Davlatboyev- Tabiiy fanlar fakulteti magistarntlari, 
N. Abdullayev - Kimyo kafedrasi o`qituvchisi.
Namangan davlat universiteti 
 
Annotatsiya:
 ushbu tezisda Tutipak qurtining g`umbagi (Bombyx mory) dan 
xitin ajratib olish jarayoni taxlil qilingan.

Kalit so’zlar: xitin, xitozan, Bombyx mori, deatsetillash 
Abstract:
This thesis analyzes the process of chitin extraction from the 
mulberry silkworm (Bombyx mori). 
Keywords:
 chitin, chitosan, Bombyx mori, deacetylation 
Bugungi kunda polimerlar kimyosi jadal rivojlanib borayotgan sohalardan 
biri xisoblanib, ushbu soha bo’yicha bir qator ilmiy tadqiqotlar o’tkazilmoqda.

---

89 
Polimerlar ishlab chiqarishda dolzarb muommolardan biri bakteriyalar, 
mikroorganizmlar tomonidan o`zlashtiriladigan va parchalanadigan polimerlarni 
olishdir. 
Sanoat miqiyosida keng ko’lamda ishlatilayotgan sintetik polimerlar 
parchalanmasligi oqibatida chiqindi sifatida sayoramizda to`planib qolayotganligi 
hechkimga sir emas. Ushbu muammoni xal qilishda tabiiy polisaxaridlar asosida 
polimer meteriallar sintezi muxim o’rin egallaydi. 
Huddi shunday polimerlardan biri xitin polisaxaridi xisoblanadi. Xitin 
tabiatda keng tarqalgan bo'lib, qisqichbaqasimonlar ekzoskeletining asosiy tarkibiy 
qismi bo'lib, toksik bo'lmagan, biologik parchalanadigan polimer. U shuningdek 
qo'ziqorinlar, hasharotlar kutikulasida va hujayra devorida uchraydi. Bir vaqtlar 
tashlab yuborilgan ushbu ekzoskeletlar atrof muhitni ifloslantiruvchi moddalarni 
hosil qiluvchi sanoat chiqindilariga aylangan edi. Ushbu chiqindilardan to`g`ri
foydalanishning turli usullari mavjud bo`lib, bulardan biri xitin va xitozan olish.
Respublikamizda juda keng tarqalgan pillachilik chiqindisi hisoblangan tut 
ipak qurtining g`umbag qismi bugungu kunda utilizatsiya qilinsa ham qayta 
ishlanmayotgan chiqindilardan hisoblanadi. 
1-rasmda xitin va xitosanning strukturaviy formulasi keltirilgan. Ushbu 
polsaxaridlar, toksik bo'lmagan, biologik parchalanadigan va qayta tiklanadigan 
tabiiy manba tarkibiy qismi sifatida, deyarli etmish yildan beri foydalanilib 
kelinmoqda.