Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент ирригатция ва қишлоқ ХЎжалигини

Ҳикоя
 
Маъруза
 
Суҳбат 
Илмий 
тадқиқот
Муста
қил 
ишлар
 
Лабора
тория
 
Экскур
сия
Иллюс
тратци
я

---

36 
Нутқ маданиятини ўстиришда ҳикоянинг ўқитиш ва фикрларни баѐн 
қилиш методи сифатидаги имкониятлари бошқа методларга нисбатан 
юқоридир. 
Ҳикоя қилиш 
- педагог томонидан янги ўтилаѐтган мавзуга оид 
факт, ҳодиса ва воқеаларнинг яхлит ѐки қисмларга бўлиб, образли тасвирлаш 
йўли билан ихчам, қисқа ва изчил баѐн этилади. Бу метод материалларни баѐн 
қилишди, образларга характеристика беришди, табиат ҳдисалари ва ижтимоий 
ҳаѐтдаги воқеаларни тасвирлашда қўл келади. 
Ҳикоя қилиш давомида талабалар пассив тингловчи бўлиб қолишларига 
йўл қўймаслик керак. Талабаларнинг диққатини тасвирланаѐтган объектга 
қаратибгина қолмай балки худди шу объект ҳақида улар онгли ва актив фикр 
юритишларини ҳам таъминламоқ лозим. 
Ўқув материалини тушунтириш методи 
Педагог томонидан ўрганилаѐтган мавзунинг нарса, ҳодиса ва 
воқеаларнинг мазмунини характерлайдиган тушунча, қонун ва қоидаларни 
уқтиришдир. Бу метод кўпроқ математика, физика, химия, она тили, рус тили ва 
шунга ўхшаш фанларни ўқитишда кўпроқ қўл келади. Педагогнинг маълум бир 
фаннинг у ѐки бу мавзуга оид қонун, қоидаларни қанчалик асосли эканлигини 
фактлар, мисол ва далиллар келтириш, шунингдек масалалар, мисоллар ишлаш 
йўли билан исботлаб беради. 
Бу жараѐнга талабаларнинг актив иштирок этишларини таъминламай 
туриб, кўтилган мақсадга эришиб бўлмайди. Айниқса баѐн қилинаѐтган 
материалларини умумлаштириш ва хулосалар чиқаришда талабаларнинг ўз 
мулоҳазалари билан иштирок этишларини таъминлаш муҳим. 
Маъруза методи 
Бу метод ўқув материалини ҳажмини катталигини, мантиқий тузилиши, 
образлари исбот ва умумлаштиришнинг анчагина мураккаблиги билан 
фарқланади. Агар ҳикоя дарснинг бир қисминигина эгалласа, маъруза одатда 
уларни тўла қамраб олади. Маъруза давомида муаммоли вазиятларни вужудга 
келтириш, мавзуга оид кўргазмали материалларни намойиш этиш, маъруза 
охирида умумий хулосалар чиқариш кабилар самарадорликни оширади. 

---

37 
Маъруза методи кенг қамровли ахборотни талабаларга етказишда жуда ҳам қўл 
келади. 
Суҳбат
Бу метод асосан савол-жавоб йўсинида олиб борилади. Суҳбатларнинг 
маълум мақсадга қаратилганлиги уларнинг характерини белгалайди. Суҳбат 
эвристик характерда, этик характерда, инструктив методик характерда бўлиши 
мумкин. 
Суҳбат методи талабаларни фаол иштироки орқали ўтказилганлигидан 
мустақил фикрлаш, хулосалаш каби хислатларни талабаларда шакллантиради.
6