7-маъруза қозон ўтхонасида газ ёқИЛҒисини ёқИШ

7-МАЪРУЗА

ҚОЗОН ЎТХОНАСИДА ГАЗ ЁҚИЛҒИСИНИ ЁҚИШ

Газсимон ёқилғилар ҳосил бўлиши ва олиниши жараёнлари бўйича икки хилга табиий ва сунний газларга бўлинади.
Табиий газсимон ёқилғиларнинг кимёвий таркиби асосан углеводородлардан иборат бўлиб, таркибида олтингугурт, азот каби элементларнинг бирикмалари сув молекулалари ҳамда углерод оксидлари бўлади.
Агарда газ ёқилғилари табиий газ ҳавзаларидан олинадиган бўлса, уларнинг асосий қисми метан (СН4) газидан иборат бўлиб, унинг миқдори 90-98% ни ташкил қилади.
Бундан ташқари унинг таркибида этан С2H6, пропан С3H8, бутан С4H10 бўлади. О2 ва Н2 лар одатда оз миқдорни ташкил этади. Газ саноати – ёқилғи – энергетика мажмуасининг энг ривожланган тармоғи. Унинг Республикада қазиб олинаётган ёқилғи балансидаги ҳиссаси 87,2 % ни ташкил этади.
Табиий газлар таркибида олтингугурт асосан (H2S) ҳолатида бўлади, унинг миқдори газларнинг ҳосил бўлиши жараёнларига қараб, 0,1 дан 1% ни ташкил қилади. Баъзи бир хил газлар таркибида ёнмайдиган СО2 бирикмаси миқдори 0,1-3% гача, азот миқдори эса 1-14% гача бўлиб, бу бирикмалар газсимон моддаларнинг таркибидаги балластлар дейилади.
Маълумки, ҳар қандай табиий газлар рангсиз ва ҳидсиз моддалардир. Табиий газлар истеъмолчиларга юбориш олдидан газни қайта ишлаш корхоналарида таркибидаги механик ифлосликлардан, олтингугурт бирикмаларидан ва сув молекулаларидан юқори даражада тозаланади. Бунга сабаб газ таркибидаги механик ифлосликлар газ қувурларида йиғилиши сабабли қурилмаларнинг, газни ўтказувчанлик хусусиятлари пасайиб, газ қувурларида газ оқимининг босими ошишига сабаб бўлади.
Газлар таркибида мавжуд бўлган сув молекулалари қувурларнинг эса уларнинг занглаш жараёнларини тезлаштиради ва уларни ишлатилиш муддати қисқаради.
Шу сабабли табиий газлар қувурларга берилишидан олдин газни қайта ишлаш корхоналарида қуйидаги босқичларда тозаланади.