Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Абу Райҳон Беруний номидаги ш арқшунослик институти

Шарпатлар.
Анор шарбати сафродан бўлган қусишда ва 
ҳушдан кетишда фойдали. Уни тайёрлаш учун аччиқ анорнинг 
сувидан олиб, уни оловга кўйиб, устига нордонлиги кетмайдиган 
миқдорда шакар қўшилади. Яна унга таъмида аччиклнк ҳосил 
қилмайдиган миқдорда ялпнз суви қуйилади. Сўнг камрок 
миқдорда 
баронийа
пистаси пўчоғидан ҳамда ёкимли ҳид бериш 
учун лимон япроги ёки пўстлогидан зарур миқдорда қўшилади. 
Ҳаммаси қуйилгунча кайнатилади, сўнг оловдан олинади. Ялпизни 
аччиқ анор сувида [аралашма] куйилгунича қайнатиб олиш ҳам 
мумкин]17.
46а Кўкнпр шарбати.
Юмшок ок кўкнордан ўттиз дона олинади, 
агар ҳўл бўлса, яна яхши; унинг уруғлари ажратилиб, майин қилиб 
майдаланади. 
Сўнг 
уларни 
ажратилган 
пўстлари 
билан 
аралаштириб, гул сувида бир кеча ивитиб қўйилади. Эртасига ўша 
сувни учдан бир кисми колгунича секин қайнатилади. Кенин сузиб, 
[чўкмаси] яхшилаб сиқиб олинади. Қайнатма устига оқ шакардан 
бир ратл солинади, [бу зса] уни ёпишқоқ ҳолатга келтиради. 
Ичишда аввал унинг ўзидан бир 
уқия'н,
иккинчи ичишда эса арпа 
суви билан кўшиб, мизож иссиқлигида ва чиқиндилар ғализлашган 
ёки суюлганда истеъмол қилинади.
Атирг)>л, бинафша, нилуфар, говзабон, лимонўт, эрман ва шу
кабилар шарбати.
Тайёрлаш услуби: уларни қуввати, таъми ва 
рангларнни 
қабул 
қилиб 
оладиган 
микдордаги 
сув 
билан 
қайнатилади. Кейнн қайнатма сузилиб, унинг устига таъмини бироз 
ширин килиш учун шакар солинади. Уни қайнатиб юбормайдиган 
оловда ёпишқоқ ҳолга келтирилади. Агар қайнаб кетса, идишнинг
26
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

чети хўл латта билан артилади ва шундан сўнг [идиш] хеч нарса 
куймайдиган ҳолатда [олов устига] қўйилади. Агар аралашма 
қайнаб кетса, [таркиби] бузилади. [Аралашмани] говзабон, лимонўт 
шарбатлари, мевалар суви билан аралаштириш мумкин. Бу эса 
[шарбатнинг] 
мазасинн 
яхшилаш. 
нордон 
ё 
ширинлигини 
оширишга эҳтиёж тушганда [қилинади].
466 П Зуфо шарбати.
У тикка нафас олиш (астма) касаллигида нафас 
йўлларидаги гализ балғамларни 
пишириб 
[етилтириш] 
учун 
ишлатилади. Уни тайёрлаш учун тўрт хил илдиэ19 пўстлоқларининг 
ҳар биридан беш дирхамдан, петрушка ва арпабодён уругидан уч 
дирхамдан, зуфодан тўрт дирхам, анжир коқи ва тозаланган 
майизларнинг хар биридан ўн днрҳамдан олинади. Илдизларнинг 
пўсти шилиниб, бир кеча сувга ивитиб қўйилади, кейин уч ратл 
сувда бир ратл колгунича қайнатилади. [Қайнатмани] тиндирнб, 
сузилади. Унннг беш 
ист орини0
ўн беш дирҳам 
жуланжубин21
билан ичилади. Агар унинг қувватини оширишга ҳожат тушса, 
уларга 
осмонжуний
гулсафсари72 илдизи, гулсафсар илдизи ва 
сунбулсочдан қўшилади. Агар мизож иссиқ бўлса, дорининг 
иссиқпигини 
камайтириш 
учун 
уларнинг урнига 
бинафша, 
гулхайри уруғи, беҳи уруги, жийда, 
сабистон':’
ва кўкнорларни 
кўкракни юмшатиш ва суюкликларнинг окишини тўхтатиш учун 
ҳожатга қараб кўшилади. Зардоб эса куйган моддаларни суради. 
[Уни тайёрлаш учун] икки ратл эчки сутини икки ёки уч маротаба 
кайнатилиб, унинг устига нордон сиканжубиндан беш истор34 
микдорида куйилади. Сўнг уни оловдан олиб, юпқа матодан 
ўтказиб, тиндирилади ва ўн истордан сиканжубин билан ичилади. 
Уни хожатга қараб сафро ва савдони сурувчи дорилар билан ҳам 
ичилади.
Сандал шарбати.
Юрак ҳгроратида [ишлгтилади]. Оқ сандал 
ёғочларидан ўттиз дирҳамини олиб, кукундек майдаланади ва ярим 
ратл сиркада бир кеча кундуз ивитилади, эртаси куни уч ратл сув 
куйиб, бир ратли колгунича кайнатиб, сузилади. Унинг устига ярим 
ратл аччиқ анорнинг суви, ярим ратл 
тамр ҳиндии 3
суви ва уч 
ратл калла қандцан солиб, оловга қўйилади. Сўнг совугунича 
қолдириб, устига майдапанган табошир ва сандалдан икки дирҳам, 
майдапанган 
коф урдан6
ярим дирҳам ва заъфарондан уч дирҳам 
қўшилади.
27
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

47а
// 
Жилонжийда шарбати.
Қоннинг ўта қизишида ва кондан 
пайдо бўлган касалликларда ишлатилади.
Тоза Журжон жийдасидан бир ратл, куритилган кашничдан ўн 
беш дирҳам, ясмик уруғидан юз дирхам, сачратки илдизидан бир 
боғ олиб, уларнинг барчаси уч кунгача сиркага солиб кўйилади. 
сўнгра уларнинг куввати [сиркага] чиккунича қайнатилади ва 
[кайнатма] сузилиб, сиканжубин тайёрланади. Ундан ўн дирхамини 
ҳар куни бир кадаҳ зирк ивитмаси билан ичилади.
[Зирк ш итмасинтг сифати]27.
Данаги олинган журжон 
жийдасидан бир ратл, уруғидан тозаланган зиркдан бир ратл, 
зарпечакдан бир ратл, сачратқи уруғидан бир ҳовуч, тозаланган 
ровоч илдизидан бир ҳовуч (ҳаммаси уч дирҳам бўлиши керак) 
олиб, бир идишга солинади. Уларнинг устига икки бармок 
баландлигида кўмадиган миқдорда сув куйилади ва ёзда уч кун, 
кишда эса тўрт кун қуёшга кўйилади [ва у Аллоҳнинг изни билан 
■пифо бўлади]28.