Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Абу Райҳон Беруний номидаги ш арқшунослик институти

43а
асосий аъзоларига ширинлиги воситасида // етказиб бериш 
учун ншлатилиши мумкин. Ёҳуд икковини 
сиканжубин
деб 
аталувчи [таркибга] бирлаштириш мумкин.
п
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Сиканжубин қаттиқ иситмада фойда берадиган ичимлиқдир, 
чунки у 
иссикликни туширади, 
чнришнинг олдини 
олади, 
[хилтларнинг] оқишини тўхтатади ҳамда тикилмаларни очади. 
[Сиканжубинлар] таркибий қисмларининг ўзаро нисбати билан 
бир-биридан фарқпанадилар. яъни сирка ва қанднинг миқцори 
билан. Бу эса иситманинг даражасига, уни келтириб чиқарган 
хилтга ҳамда беморнинг табиатига боглиқ. Хусусан, сирка ва икки 
баробар микдордаги оқ қанддан қайнатилган [сиканжубин] жуда 
нордон 
бўлиб, 
қаттиқ 
нситмада 
жуда 
фойдалидир. 
У 
[нордонлигига] чидай оладиган ва уни ича оладиганларга яхшидир. 
Қуюк хили ўткир шароб сиркасидан ва уч баробар кўп миқдордаги 
қиэил шакардан тайёрланади ва у сафро ҳамда балғамдан пандо 
бўлган 
иситмаларда 
фойда 
қилади. 
Шунингдек, 
сирканинг 
миқдорини беш баробар ёки ундан кўпроққа камайтириш мумкин. 
Бунда шакар бир оэ ювилиб, козонга солинади, унинг устидан 
сирка қуйилади, кейин шакар эригунича паст олов устида 
ушланади.
436
// Сўнгра унга ҳожатга қараб ҳудди шунча ёки ундан кўп,
ёҳуд кам миқдорда сув қуйиб, қайнатилади ва кўпиги олиб 
турилади.
Асалдан тайёрланган сиканжубинларга келсак, улар иссиқдан 
бўлган иситмаларга фойда қилмайди, [лекин] хилтлари совуқ 
бўлган мураккаб иситмаларда фойдали. Сирканинг асалга нисбати 
хилтларнинг 
қуюқлигига, 
ёпишқоқлигига, 
суюқлигига 
ва 
чириганлик даражасига боғлиқ. Сирка совутади ва тинчлантиради, 
асал эса иситувчи ва латифлаштирувчидир. Денгиз пиёэи қўшиб 
тайёрланган сиркани кучли совуқлиқдан бўлган касалликларда 
ишлатилади, 
чунки 
бундай 
сирка 
жуда 
иссиқ, 
ўткир 
ва 
латифликдан ҳолидир.
Уруглар 
қўшилган 
сиканжубин.
Тиқилмаларни 
очувчи 
таъсирини кучайтириш учун сиканжубинга уруғлар қўшилади. 
Иссиқцан бўлган иситмаларни даволашда [мизожи] совук бўлган 
уруғлардан қўшилади. Асл моддаси совуқ бўлган нситмалар ва 
бошқа 
касалликларда [мизожи] 
иссиқ уруғлар 
ишлатилади. 
Шунингдек, иссиқпик ва совуқпикнинг арапашишидан 
44а
пайдо бўлган иситмаларда улар // хилтлар ва аъзоларнинг 
[иссиқ ва
23
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

совуқпигининг] нисбатига боглиқ бўлади. Масалан, агар қаттиқ 
иситма, сафровий хилтлар ва томирларда тиқилмалар бўлса, 
сачратқи уруги, унинг илдизи пўстлоғи, 
хиёрайн
ва тарвуз уруги 
ишлатилади, 
чунки 
у (тарвуз уруги) 
совуқ 
ва сийдикни 
ҳайдовчилардандир; на у, айниқса, томирлардаги тиқилмаларда 
ҳамда сафронинг қуйилиши учун фойдалидир. Яна хиёрайн ва 
тарвуз уругларидан кўп миқдорда олинади, чунки уларнинг 
[мизожлари] заиф ва ўтиш йўллари узоқ, сачратқи илдизининг 
пўстлогидан камроқ миқдорда қўшилади, зеро, у меъдада фойдаси 
камайган уруғи билан бирикади. Кўп ҳолларда сачратқининг уруғи 
илдизи пўстлогига қараганда ундан кўриладиган фойдани оширади, 
чунки одатда, бу [фойда] қаттиқ истималарда томирларнинг 
тиқилмалардан тозаланиши билан боғлиқ. ХиёраЙн 
ва тарвуз 
уруғидан эса камроқ қувват учун [қўшилади]. Хиёрайн ва тарвуз 
УРУгининг ҳар биридаи беш 
дирҳамдан
*, сачратқи илдизининг 
пўстлогидан икки дирҳам, сачратқи уругидан уч дирҳам қўшилади.
Аммо асл моддаси совуқ бўлган иситмаларда петрушка ва рум 
арпабодёни уруглари ҳамда сачратқи уруғи қўшилади, [сўнггиси] 
дорининг таркибий қисми сифатида ишлатилади; умумий таъсир 
кучини ошириш учун