Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти шорахметов шоакбар шорустамович

10-м о д д а. Судда иш кўришнинг ошкоралиги


Барча судларда ишлар ошкора кўрилади, давлат ёки тижорат сирларини сақлаш манфаатларига зид бўлган ҳоллар бундан мустасно.
Ишда иштирок этувчи шахсларнинг ҳаётига тааллуқли маълумотлар ошкор бўлишига йўл қўймаслик, шунингдек фарзандликка олиш сири ва ёзишмалар сири сақланишини таъминлаш мақсадида суднинг асослантирилган ажримига биноан, иш суднинг ёпиқ мажлисида кўрилишига йўл қўйилади.
Иш суднинг ёпиқ мажлисида кўрилганида ишда иштирок этаётган шахслар, зарур ҳолларда эса, гувоҳлар, экспертлар, мутахассислар ва таржимонлар ҳам қатнашадилар.
Иш суднинг ёпиқ мажлисида судлов ишлари юритишнинг барча қоидаларига риоя қилинган ҳолда кўрилади.
Суднинг ҳал қилув қарори барча ҳолларда ошкора эълон қилинади.

1. Қонун билан белгиланган айрим истиснолардан ташқари, барча ҳолларда, ишларнинг ҳамма судларда очиқ кўрилиши Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 113-моддаси билан белгиланган ва кафолатланган. Шунга кўра, фуқаролик суд ишлари ошкора равишда, фуқароларнинг иштирокида кўрилади.

Фуқаролик суд ишларининг очиқ, ошкора кўрилиши ишда иштирок этувчиларга, шунингдек, суд залида ҳозир бўлган бошқа шахсларда ҳам, катта таассурот қолдириб, суд жараёнининг тарбия­вий ролини таъминлайди.Судда ишларни биринчи инстанция, шунингдек апелляция, кассация ва назорат босқичларида кўрганда процессга тегишли шахслар иш кўриш бошланишидан то охирига қадар иштирок этишга ҳақлидирлар.
Суд ишларни кўришда суд мажлисида иштирок этувчи шахслар процессуал қоидаларга, шу жумладан, сўроқ қилиш тартибига ҳам (ФПКнинг 183-моддаси) риоя этишлари лозим.
Ишларнинг очиқ кўрилиши, фуқароларга судьяларнинг ишлари билан бевосита танишиш, уларнинг фаолиятини халқ назорати остига олиш имконини беради ва шунинг ўзи билан фуқаролик ишларининг тўғри ҳал этилишини таъминлайди.
2. Юқоридаги қонунда кўрсатилганидек, барча судларда ишларни кўриш ошкора олиб борилади. Бунда баъзи истиснолар белгиланган. Чунончи: қонунда белгиланишича, давлат сирини сақлаш манфаатлари ёки ишда иштирок этувчи шахсларнинг ҳаёт сирларига оид маълумотларнинг фош қилинмаслиги талаб қилин­ган барча ҳолларда ҳамда иш тижорат сирларини сақлаш билан боғлиқ бўлса, фарзандликка олишнинг сир сақланишига оид маълумотларни ва ёзишмалар сирини фош бўлмаслигини назарда тутиб, суднинг асосланган ажримига биноан судда иш кўриш бутунлай ёки қисман ёпиқ равишда ўтказилади.
Конституциямизда ҳеч ким қонунда назарда тутилган ҳоллардан ва тартибдан ташқари бировнинг турар-жойига кириши, тинтув ўтказиш ёки уни кўздан кечириш, ёзишмалар ва телефонда сўзлашувлар сирини ошкор қилиши мумкин эмаслиги белгиланган. Суд мажлисида иш ёпиқ кўрилса, лозим ҳолларда бу мажлисда ишда иштирок этувчи шахслар, уларнинг вакиллари судда ишни кўришда қатнашишга йўл қўйилган жамоат ташкилотлари вакиллари, зарур ҳолларда эса гувоҳлар, экспертлар, мутахассислар ва таржимонлар ҳам қатнашишга йўл қўйилади.
Ишнинг ёпиқ суд мажлисида кўрилиши тўғрисидаги ажрим судья (суд) томонидан чиқарилиши тегишли равишда асосланти­рилган бўлиши керак ва унга шикоят (протест) келтирилмайди. Ёпиқ суд мажлисида қабул қилинган суд қарорлари ҳамма ҳолларда ошкора эълон қилинади.