Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти шорахметов шоакбар шорустамович

242-м о д д а. Судловга тааллуқлиликнинг алоҳида ҳоллари


Иморатга бўлган ҳуқуқ тўғрисидаги, мол-мулкни хатлаш­дан чиқариш ҳақидаги, ер майдонидан фойдаланиш тартибини белгилаш тўғрисидаги даъволар иморат, мол-мулк ёки ер майдони жойлашган ҳудуд суднинг судловига тааллуқлидир.
Мерос қолдирувчининг кредиторлари мерос ворислар томонидан қабул қилингунига қадар қўзғатган даъволар мерос мол-мулк ёки унинг асосий қисми жойлашган ҳудуд суднинг судловига тегишлидир.
Йўловчи, багаж ёки юк ташиш шартномаларидан юк та­шувчиларга нисбатан келиб чиқадиган даъволар белгиланган тартибда талаб қўйилган транспорт ташкилотининг органи жойлашган ҳудудда тақдим этилади.


1. Шарҳланаётган модданинг судловлиликнинг алоҳида ҳол­лари, деб номланишидан мақсад, ушбу қонунга кўра, низоли ишлар аксарият ҳолларда ер, мерос, уй-жой, мулк, мулкни рўйхатдан (хатлашдан) чиқариш, юк, йўловчилар ташиш билан боғлиқ бўлиши, бундай низоларни ҳал қилиш учун масалани жойда кўриб ҳал этиш учун асос бўладиган ҳолатдир.
Баъзи фуқаролик ишларнинг турларига нисбатан уларнинг хусусиятларини эътиборга олиб, қонун бундай ишларнинг фақат муайян судга тегишли бўлишини белгилаши, мустасно судлов дейилади.
Бундай ишларнинг турлари ФПКнинг 242-моддасида келтирил-ган бўлиб, унинг кенгайтирилишига йўл қўйилмайди, яъни бундай судловдан тарафларнинг ўзаро келишувлари бўйича ёки даъвогар­нинг танлаши бўйича четга чиқишига йўл қўйилмайди. Қонун бундай ҳолда шу тўғридаги фуқаролик ишларнинг кўрилиши қаер­да қулай бўлишига қараб, ё низоли моддий обьктнинг турган жойи бўйича (масалан иморатга бўлган ҳуқуқ турисидаги даъвогар қўзғатилганида-иморат жойлашган жойда) ёки низоли ҳуқуқий муносабат бўйича судловни белгилайди.
2. Агар мол-мулкни хатлашдан чиқариш ҳақидаги низоларда хатланган мол-мулк турли ҳудудларда жойлашган тақдирда хатланган мол-мулкнинг асосий қисми жойлашган жойида масалан, уй-жой, автомашина ва ҳоказо ҳудуддаги судга мурожаат этишлик мақсадга мувофиқдир.
Худди шу асосда бир нечта меросхўрлар бўлганда мерос мол-мулки ёки унинг асосий қисми жойлашган ҳудуддаги суднинг судловига тегишли бўлиши мумкин.
Йўловчи, багаж ёки юк ташиш шартномаларидан юк ташув­чиларга нисбатан қўзғатиладиган даъволарга кўра, транспорт ташкилотларига нисбатан мустасно судловлилик татбиқ этилиб, транспорт ташкилотларининг мижозга нисбатан судловлилиги эса умумий тартибга асосан татбиқ этилади.
Шарҳланаётган судловга тааллуқлиликнинг алоҳида ҳолларига тегишли бу қоидада кўрсатилган ҳолат қатъий бўлиб, унинг доирасини кенгайтириш мумкин эмаслиги юридик адабиётларда таъкидлаб ўтилган¹.