Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти шорахметов шоакбар шорустамович

244-м о д д а. Қарши даъвонинг судловга тааллуқлилиги


Қарши даъво ўзининг судловга тааллуқлилигидан қатъи назар, дастлабки даъво кўриладиган жойдаги судда тақдим этилади.


1. Процессуал қонунчиликда айрим туркумдаги ишлар бир-бири билан шундай боғлиқ бўладики, уларни алоҳида ажратган ҳолда кўриш суд ишларини қийинлаштирса, иккинчидан суд хара­жатларини ортиқча сарфланишига ва ниҳоят процессуал харажат­ларни иқтисод қилишликка олиб келади. Шунинг учун қонун дастлабки даъво кўрилган судда шу масала бўйича келиб чиққан даъво олдин иш кўрган судда кўрилишини белгилайди.
Бундай судловлик тўғрисида шуни айтиш керакки, баъзи ҳол­ларда тарафларнинг ҳақиқий ўзаро муносабатларини ҳар тарафлама аниқлаш, ишнинг кўрилишини тезлаштириш, суд харажатларини камайтириш мақсадида бир-бири билан боғлиқ бўлган ишлар бирга қўшиб кўрилади. Бундай ҳолларда судловлик шундан белгиланади, чунончи: қарши даъво ўзининг судловлигидан қатъи назар, даст­лабки даъво кўриладиган жойдаги судда қўзғатилади (ФПКнинг 244-моддаси). Никоҳдан ажратиш билан боғлиқ бўлган ишларда даъвони рад этган тақдирда никоҳдан ажралиш билан бирга берил­ган бошқа низоларни ҳал қилмайди. Бундай вазиятда тарафларга судловлик ҳақидаги қоидаларга риоя қилган ҳолда бу талаблар бўйича қайтадан даъво қўзғатишга ҳақли эканлиги Ўзбекистон Республикаси Олий судининг Пленум қарорида кўрсатилган.¹
2. Фуқаролик ишларида қарши даъволар ҳамиша дастлабки даъво кўрилган жойдаги судга берилавермайди. Масалан, агар даст­лаб кўрилган ишга нисбатан судларга тааллуқли алоҳида ҳолларга оид (мустасно) қарши даъво билан мурожаат этган тақдирда, суд бундай қарши даъвони қабул қилмаслиги ҳақида ажрим чиқариши лозим, чунки юқорида таъкидланганидек, мустасно судловлиликни (ФПКнинг 242-модда) белгиланганидан кенг шарҳланиш мумкин эмаслиги кўрсатилган. Масалан, уй-жой низолари бўйича кўрилган фуқаролик ишига нисбатан қарши даъво, даъво жавобгарлар бир нечта бўлишидан қатъи назар, уй-жой жойлашган ҳудуд суднинг судловига тегишли бўлади.